Độ Tang Càn 渡桑乾 • Qua sông Tang Càn

Xem kỹ bài nguyên tác"độ Tang càn" thì câu 1 cần chú ý đến chữ mở đầu là"khách xá"(quán trọ}và kết thúc là"sương"(ý nói mùa thu).Câu thơ viết theo một cấu trúc"hô"/"ứng" khép kín của bậc thầy về "thôi xao" đó là sự thống nhất về sắc thái từ ngữ( khách xá và sương) để nhấn mạnh nổi buồn tha hương của thi sĩ...Do đo,nếu dịch Sương=hè là Tản Đà đã đánh mất Giả Đảo-Sự coi thường không đi sâu vào nội hàm của nguyên tác,không nắm chữ nghĩa trong cái cấu trúc toàn thể và trong sự vận động của nó trong cấu trúc đó thì sẽ mắc sai lầm và dịch"phản"(ngược)lại ý của nguyên tác. Nguyễn Khôi xin góp 1 bản dịch:
Mười thu làm khách Tinh Châu
Hàm Dương hôm sớm vọng sầu cố hương
Bỗng dưng qua bến Tang Càn
Tinh Châu ngoảnh lại ngỡ làng quê xưa

Lưu lạc Tinh Châu những chục sương
Ngày đêm canh cánh nhớ Hàm Dương
Tang Càn một buổi thuyền xa bến
Ngoảnh lại Tinh Châu chính cố hương
          12-2008 Đặng Tiến

Mười năm làm khách Tinh Châu
Hàm Dương ngày nhớ,đêm sầu lệ vương
Tang Cang xuôi ngược Hàm Dương
Tinh Châu"à há",quê hương,...ngoảnh nhìn.
          Lai Quang Nam

Chú thích:Câu 3 "bỗng dưng qua bến Tang Càn".
Cách chọn từ chơi chữ của Giả Đảo:"khách"=phản nghĩa với "chủ".Quy tâm=1 dạ.Khước vọng= ngoảnh nhìn,ngoái lại.
"thập sương"=10 năm,là thời gian ước lệ của người xưa,đó là thời gian "10 năm nghiên bút của học trò.Thơ Đỗ Mục trong "khiển hoài":
                    thập niên hốt giác Dương Châu mộng
                    doanh đắc thanh lâu bạc hạnh danh.
                   (Mười năm tỉnh mộng Dương Châu cũ,
                   Còn để lầu xanh tiếng bạc tình).
hoặc là:
                    Thập tải luân giao cầu cổ kiếm,
                    Nhất sinh đê thủ bái mai hoa.
Đây là đôi câu đối của Viên tri Phủ Hán Dương là Ngải Tuấn Mỹ tặng Hoàng giáp Nguyễn Tư Giản-phó đoàn Sứ bộ Việt Nam theo lệnh Vua Tự Đức sang triều cống Nhà Thanh (năm 1868),mà lâu nay nhiều người cứ tưởng là của Cao Bá Quát !
Cái tâm trạng "Tinh Châu ngoảnh lại hoá thành quê" xưa nay đã được nhiều thi nhân đồng cảm:            Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
               Khi ta đi đất cũng hoá tâm hồn'
                     Chế Lan Viên

               Dù tản mát khắp chân trời góc bể,
               Còn tấc lòng vẫn gửi gắm nơi quê.
                     Nguyễn Khôi
 Qua đó ta thấy sức mạnh lan toả của một TỨ THƠ tuyệt tác xuyên không gian-thời gian thật là phi thường bất tận...NK

Mười năm trọ đất Tinh Châu
Hàm Dương một dạ âu sầu nhớ nhung
Tang Càn một bữa qua sông
Tinh Châu ngoảnh lại bỗng dưng quê nhà.

Ở trọ Tinh Châu mười vụ sương,
Đêm ngày lòng quặn nhớ Hàm Dương.
Ngờ đâu lúc vượt dòng Tang Thuỷ,
Nhìn lại Tinh Châu, đấy cố hương!

Mười sương khách trọ Tinh Châu,
Hàm Dương khuya sớm ngóng mau về nhà.
Tang Càn sao mới vượt qua,
Tinh Châu ngoái lại đã là cố hương.

Tinh Châu, quán trọ mười sương,
Đêm ngày tưởng nhớ Hàm Dương quê nhà.
Sông Tang Càn, mới vượt qua,
Tinh Châu, nhìn lại, tưởng là cố hương...

Mười năm trọ Tinh Châu, lưu lạc
Nhưng ngày đêm nhớ gác Hàm Dương
Tang Càn đò dọc xuôi đường
Ôi Tinh Châu cũ, cố hương đây rồi!.

Làm khách Tinh Châu đã chục sương
Ngày đêm lòng nhớ đến Hàm Dương
Vô tình lại vượt Tang Càn Thuỷ
Mới thấy Tinh Châu ấy cố hương.

Mười năm khách trọ ở Tinh Châu
Quê cũ Hàm Dương vạn dạ sầu
Nay bỗng Tang Càn qua bến nọ
Ngoảnh đầu quê cũ chính Tinh Châu

Khách trọ Tinh Châu đã chục sương
Tình quê ngày tối nhớ Hàm Dương
Tang Càn một sớm qua sông ấy
Nhìn lại Tinh Châu tưởng cố hương