Tần trung ngâm kỳ 06 - Lập bi 秦中吟其六－立碑 • Khúc ngâm đất Tần kỳ 06 - Lập bia

Đức nghiệp ngày mỗi kém,
Văn chương cũng dần suy.
Chỉ thấy phiến đã núi,
Bên đường dựng thành bia.
Kể tài đều Thái Công,
Kể đức thảy Khổng Ni.
Lại cốt nói cho lắm,
Nghìn chữ, vạn đồng thuê!
Viết văn ai đó tá?
Tưởng lúc cầm bút đề,
Cốt sao kẻ ngốc thích,
Không dè người biết chê!
Há những người biết chê,
Còn truyền một mối nghi:
Ai ngờ văn bia cổ,
Lời lẽ chẳng ra gì!
Nghe ông Cúc, huyện Vọng,
Thương quả phụ, cô nhi.
Làm quan có nhân chính,
Tiếng chẳng đến vua nghe.
Chết đưa về quê táng,
Trăm họ đón đường đi.
Cùng níu xe giữ lại,
Chôn ở mé sông kìa!
Đến nay nhắc tên họ,
Trai gái lệ đầm đìa.
Chẳng ai lập bia cả.
Người huyện nhớ như ghi!

Công đức đã xem chừng xút kém,
Văn chương thì suy giảm lắm thay.
Mà sao đem đá núi này,
Dựng bia chất ngất ở ngay bên đường.
Công thì sánh Thái Công, kể lể,
Đức thì ngang Khổng Tử, tôn lên.
Càng dài, càng trả nhiều tiền,
Giá bạc muôn, chỉ một nghìn chữ ranh.
Kẻ nào đã làm văn này nhỉ?
Tưởng đến khi bút hạ vân vi.
Cốt vừa lòng kẻ ngu si,
Nghĩ gì đến chuyện khen chê ở đời.
Người hiền đức ngậm ngùi trách móc,
Còn bịp lừa cả lớp người sau.
Chữ trên đá cũ phủ rêu,
Chuốc mua hổ thẹn những câu văn này.
Quan huyện Vọng, chuyện hay còn đó,
Thương đến từ vợ goá, con côi.
Làm quan, nhân nghĩa tột vời,
Tiếng tăm, đâu có đến nơi đế thành.
Khi mất, định về làng chôn cất,
Ngã ba đường, dân biết đến ngăn.
Níu ghì bằng được xe tang,
Giữ chôn ở cạnh sông làng, bờ bên.
Mỗi khi nhắc đến tên huyện Khúc,
Gái trai đều nước mắt chứa chan.
Dẫu không bia đá bên đường,
Mà dân trong huyện đội ơn mấy đời.

Trong khi đạo đức đã suy tàn,
Là lúc văn chương cũng nát tan.
Lại thấy trong non kia tấm đá,
Được làm bia dựng ở bên đàng.
Ghi công dày tựa Thái Công trước,
Thêm đức cao như Khổng Tử an.
Thiển nghĩ chữ nhiều là quý báu,
Ngàn câu khắc tính vạn tiền vàng.
Người nào đã lập khổ văn đây,
Hạ bút cứ nhầm tưởng đấy thay.
Cần đẹp lòng người ngu cậy cục,
Nghĩ đâu kẻ trí lại chê cười.
Chẳng riêng kẻ trí cười chê vậy,
Sau để cháu con thắc mắc hoài.
Chữ khắc trên bia rêu phủ biếc,
Nào hay hỗ thẹn đến sau này.
Ta nghe huyện Vọng Giang đây có,
Quan Khúc lệnh chăm kẻ goá côi.
Chính trực nhân từ khi tại chức,
Kinh kỳ tiếng xấu chẳng tăm hơi.
Người qua đời muốn chôn quê cũ,
Dân chúng chặn đường cản trở lui.
Họ kéo càng xe cùng giữ lại,
Trọng tình chôn cất mạn sông đây.
Tới nay nghe nhắc tên ông ấy,
Ai cũng lệ tràn, dẫu gái trai.
Không kẻ lập bia ghi phúc đức,
Dân tình mến khắc cõi lòng thôi.

Đạo đức đã biến suy
Văn chương lại tàn rụi.
Hễ thấy đá tren núi
Làm bia dựng đường đi
Kể công như ông Thái
Đức cao tựa Trọng Ni.
Nghĩ chữ nhiều là quý
Ngàn câu vạn bạc chi.
Người nào viết văn bài
Hạ bút chỉ nghĩ ngay
Làm đẹp lòng người dốt
Để người trí cười hoài.
Không những người trí cười
Còn mối nghi để đời.
Rêu xanh phủ đá cổ
Đâu biết hổ quá lời.
Nghe quan Khúc Vọng Giang,
Lo goá phụ côi cút.
Quan nhân từ chính trực
Tên tuổi chẳng truyền loan.
Chết muốn về quê táng
Dân chúng cản đường đi
Giữ xe, níu kéo cáng.
Để chôn cạnh sông này.
Nay hễ nhắc tên ông
Gái trai rơi nước mắt
Không lập bia công khắc
Chỉ thị dân ghi lòng.

Vào lúc đã suy đồi đạo đức
Lại văn chương cũng nát tan lìa
Trong non tấm đá đằng kia
Được đem ra dựng làm bia bên đường
Ghi khắc công lớn dường họ Thái
Đạo đức cao tựa phái Trọng Ni
Chữ nhiều là quý nên ghi
Cả hàng ngàn chữ, tiếc gì tiền nong
Người nào đó trong khi hạ bút
Viết bài văn đã ức tưởng rằng:
Chỉ làm đẹp ý khách hàng
Nghĩ đâu người trí nay đang chê cười
Không những làm chê cười người trí
Còn truyền nghi kỵ tới đời sau
Chữ ghi trên đá xanh màu
Đâu dè là những lời đau hổ lòng
Ta nghe nói Vọng Giang quan huyện
Họ Khúc làm đầu huyện thương dân
Nhân từ chính trực chuyên cần
Tham quan không thấy truyền loan kinh kỳ
Khi mất muốn về quê an táng
Nhưng chúng dân đứng án trên đường
Níu càng xe buộc phải ngừng
Rồi cùng chôn cất bên sông chỗ này
Cho tới nay tên ngài hễ nhắc
Là gái trai thương tiếc khóc ròng
Không ai bia lập tuyên công
Chỉ dân ghi khắc trong lòng mà thôi.

Công đức ngày kém cỏi
Văn chương càng suy đồi
Bên đường phiến đá núi
Dựng bia lưu công ghi
Kể đức ngang Khổng Tử
Kể tài sánh Thái Công
Nói nhiều giá thêm đắt
Nghìn chữ thuê vạn đồng
Người viết văn là ai
Tưởng đến khi cầm bút
Cốt được lòng kẻ ngu
Người hiền sao khỏi bực
Người biết còn chê cười
Lưu truyền mối nghi lớn
Đá cổ phủ rêu xanh
Sao còn ghi bia dỏm
Nghe huyện Vọng, ông Cúc
Thương vợ goá con côi
Làm quan rất nhân chính
Tiếng tăm trong vùng thôi
Chết đưa về quê chôn
Dân ra đường nghênh đủ
Cùng giữ lại xe tang
Mồ bên sông, yên ngủ
Nay nhắc đến tên ông
Gái trai bưng mặt khóc
Nào ai dựng bia đâu
Cả huyện đều nhớ hết