Ký hữu (I) 記友 • Gửi bạn (I)

Truân chuyên từng ngán bước đường đời,
Muôn việc đành thôi phó mặc trời.
Tấc lưỡi còn đây thường tự tín,
Thân nghèo mãi thế đáng thương thôi.
Lạnh lùng khách xá đêm dài mấy,
Vùn vụt quang âm bóng xế rồi.
Đọc sách mười năm nghèo đến tuỷ,
Ăn không rau đậu, chẳng chiên ngồi.

Đường đời lắm nỗi truân chiên
Muôn điều phó mặc Hoàng Thiên an bài
Còn tin một tấc lưỡi dài
Cơ hàn khốn khổ một đời đáng thương
Quang âm vùn vụt đi ngang
Ở nơi quán khách đêm trường quạnh hiu
Mười năm đọc sách vẫn nghèo
Thiếu cơm thiếu áo gieo neo một đời

Biết bao gian khổ suốt đường đời
Vạn sự đành cam phó mặc trời
Tấc lưỡi tự tin, mong giữ được
Cảnh nghèo khó giảm, đáng than thôi
Ngày mau tháng lụn khôn lùi lại
Quán lạnh đêm thâu cứ thấy dài
Đèn sách mười năm, nghèo kiệt xác
Cơm toàn rau ráng, đệm đâu ngồi?

Bình sinh vất vả ngán đường đời,
Muôn việc đành nên phó mặc trời.
Tấc lưỡi hãy còn, ăn nói được,
Chiếc thân vẫn khó, xót thương thôi.
Bóng xuân thấm thoắt thì khôn kéo,
Quán khách lạnh lùng đêm quá dài.
Đọc sách mười năm mà kiết xác,
Ăn tràn rau muống, chẳng chiên ngồi.

Các bạn ơi, xin giúp tôi dịch bài thơ này. tôi không hiểu "Tấc lưỡi" là gì?

Tấc là đơn vị đo chiều dài xưa, nhưng ở đây chỉ có ý nói (lưỡi) ngắn ngủi.

Theo Từ điển Hán Việt của Nguyễn Tôn Nhan, thốn 寸, nghĩa là "tấc", là đơn vị độ dài của Trung Quốc cổ, bằng một phần mười của xích 尺 (thước). Theo mình, có thể nói nôm na rằng, tấc bằng 1/10 của mét. Hơn nữa, thốn thiệt 寸舌, nghĩa là "tấc lưỡi" (cũng như "tấc lòng", "tấc son", "tấc riêng", "tấc vàng", ...) là cách nói trong thơ văn cổ để chỉ cái "lưỡi", ý cụ thể là sự phát ngôn, nói năng, thương thuyết. Ví dụ như "uốn ba tấc lưỡi", tức là muốn nói cái khả năng đàm phán, thuyết phục người khác.

Gian khổ đường đời mãi bám ta,
Nên hư thôi phó mặt trời già.
Hãy còn tấc lưỡi nên tin tưởng,
Sao cứ khổ nghèo thật xót xa.
Tháng lụn ngày trôi khôn trở lại,
Đêm khuya quán vắng thấy dài ra.
Mười năm đọc sách nghèo khô xác,
Chiếu rách, cơm rau chưa chán à.

Bình sinh vất vả đường đời qua,
Muôn việc đành phó trời định ra.
Tấc lưỡi hãy còn, còn muốn nói,
Sao nghèo cứ mãi thật xót xa.
Quang âm vùn vụt khôn lùi lại,
Quán khách lạnh lùng giấc khó qua.
Đèn sách mười năm nghèo kiếc xác,
Cơm rau chẳng chiếu chỗ ngồi nhà.