27/04/2024 07:33Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 29/07/2005 11:45
Nguyên tác
半生世路嘆屯邅，
萬事惟應付老天。
寸舌但存空自信，
一寒如故亦堪憐。
光陰焂忽時難再，
客舍凄涼夜似年。
十載讀書貧到骨，
盤惟苜蓿坐無氈。
Phiên âm
Bán sinh thế lộ thán truân chiên,
Vạn sự duy ưng phó lão thiên.
Thốn thiệt[1] đãn tồn không tự tín,
Nhất hàn[2] như cố diệc kham liên.
Quang âm[3] thúc hốt thời nan tái,
Khách xá thê lương dạ tự niên.
Thập tải độc thư bần đáo cốt,
Bàn duy[4] mục túc[5], toạ vô chiên[6].Dịch nghĩa
Bình sinh đường đời nhiều vất vả quá thể
Vạn việc chỉ nên phó cho trời già
Tấc lưỡi hãy còn, tưởng cũng tự tin được
Cứ một cảnh nghèo như cũ thật đáng thương
Ngày tháng (sáng tối) đi qua vùn vụt khó mà trở lại
Quán khách lạnh lùng, đêm dài như cả một năm
Mười năm đọc sách (học hành) mà nghèo đến tận xương
Trên mâm cơm chỉ có rau mục túc, chỗ ngồi chẳng có chiếu.Bản dịch của Trúc Khê
Gieo neo từng trải bước đường đời,
Muôn việc đành thôi phó mặc giời.
Tấc lưỡi dẻo dai mừng chửa mất,
Ma nghèo lẩn quất biết bao thôi!
Lạnh lùng khách xá đêm dài mấy,
Vùn vụt quang âm bóng xế rồi.
Đọc sách mười năm, còn kiết mãi,
Ăn không rau đậu, chẳng chiên ngồi[7].
[1] Một tấc lưỡi, Trương Nghi, một tay biện sĩ người đời Chiến Quốc, khi sang du thuyết ở nước Sở, bị nghi là ăn cắp ngọc bích và bị đánh tàn tệ, về nhà hỏi vợ xem lưỡi có còn không. Vợ cười, bảo hãy còn, Nghi nói: "Thế là đủ rồi". (Ý nói còn lưỡi thì còn làm nghề du thuyết được).
[2] Cảnh đói rét. Phạm Thư và Tu Giả nguyên làm quan ở Nguỵ. Phạm Thư tên tự là Thúc, bị tướng Nguỵ ngờ và đánh trọng thương, sau sang Tần làm thừa tướng. Khi Tu Giả sang sứ Tần, Thư giả mặc rách rưới, Tu Giả không biết mới nói: "Phạm Thúc nhất hàn chí thử tai?" (Phạm Thúc lại đến gặp cảnh đói rét như thế ư?), rồi lấy áo lụa dày tặng cho.
[3] Bóng mặt trời, chỉ ngày giờ.
[4] Có bản ghi là "vô" 無.
[5] Một loài rau đậu. Tiết Lệnh Chi đời Đường có câu thơ: "Bàn trung hà sở hữu, Mục túc trường la can" (Trong mâm có món gì, Rau mục túc dài như cái lan can).
[6] Chỗ ngồi không có nệm bông. Thơ Đỗ Phủ đưa cho Trịnh Kiền có câu: "Tài danh tam thập niên, Toạ khách hàn vô chiến" (Người tài danh trải ba mươi năm nay, mà khách đến không có nệm lông, phải ngồi lạnh). Chỉ cảnh dạy học thanh đạm, nghèo nàn.
[7] Tấm chiên, nệm để ngồi.