Người hơi có đức nhân, hơi kém về phần trí,
Người hơi có đức trí, hơi kém về phần nhân.
Vừa trí vừa nhân, thật là ít thấy.
Ai ngờ con Ky nầy,
Lại đủ hai đức ấy.
Chung nhau thờ một chủ, thời xem nhau là anh em, chẳng bao giờ như mèo với chó, thực là nhân đó;
Thấy không phải chủ, thời xem bằng cừu thù, chẳng bao giờ vì miếng ngon dẫn dụ, thực là trí đó.
Trí vừa nhân, nhân vừa trí,
Trông giống sức mà người e, đến mày mới thấy.
Sao mầy vội chết!
Hỡi trời hỡi trời!
Lòng ta đau đớn,
Phải tạc mấy lời,
Đau đớn quá, đau đớn quá!
Kìa những hạng muông người!
Vì có dũng nên liều chết phấn đấu.
Vì có nghĩa nên trung thành với chủ.
Nói thời dễ, làm thực khó.
Người còn vậy, huống chi chó!

Ôi!
Con vá, mầy đủ hai đức đó.
Há như ai kia,
Mặt người lòng thú,
Nghĩ thế mà đau!
Dựng bia mộ chó.


Hồi cụ Phan bị giam lỏng ở Huế, cụ bị mật thám tay sai của thực dân Pháp bao vây. Lúc đó, cụ có nuôi một con chó vá khôn lắm tên là Ky mà cụ rất quý. Đến khi nó chết, cụ chôn cất tử tế, lại dựng cho nó một tấm bia trên đó cụ cho khắc bài văn này để kỷ niệm. Đọc bài, chắc ai cũng rõ thâm ý của cụ nói đến những cái hay của chó để mạt sát những kẻ lòng người dạ thú, cam tâm làm tay sai cho thực dân Pháp để đàn áp các nhà ái quốc Việt Nam.

[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]