25/04/2024 16:24Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ca trù (hát nói); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 23/02/2006 17:37
Phàm kim chi nhân, duy tiền nhi dĩ[1]
Hết tiền tiêu tráng sĩ cũng nằm co!
Chẳng khôn ngoan, cũng chẳng thân sơ,
Có hơi kẽm[2] tha hồ ngang ngửa!
Toán lai thế sự kim năng ngữ,
Thuyết đáo nhân tình kiếm dục minh.[3]
Dơ dáng thay những mặt tài tình,
Co quắp lắm cũng ra hình thủ lỗ[4].
Nghìn vàng hết, hết rồi lại có,
Chữ bất nhân[5] tạc đó không mòn.
Ai ơi, giữ lấy lòng son!
[1] Chữ Hán: 凡今之人惟錢而已. Nghĩa: Phàm là người đời nay, chỉ tiền mà thôi. Ý nói tiền giải quyết được mọi sự. Câu này trong bài Tiền thần luận của Lỗ Bao đời Tấn.
[2] Đời Nguyễn, các vua Gia Long, Minh Mệnh, Thiệu Trị đều đúc tiền bằng kẽm nên gọi là tiền kẽm, cứ 60 đồng là một tiền, 10 tiền là một quan. Hai câu này ý nói chỉ có tiền mới quan trọng, còn khôn ngoan hay thân sơ cũng không có ích gì.
[3] Chữ Hán: 算來世事金能語，說到人情劍欲鳴. Nghĩa: Tính lại việc đời thì vàng (tiền) có thể biết nói năng, Nói đến nhân tình (cảnh con người) lưỡi kiếm muốn kêu lên. Ý nói nhân tình đều vì tiền cả.
[4] Kẻ cướp giữ tiền. Theo Hán thư, Mã Viện nói: “Phàm thực hoá tài sản, quý kỳ năng thi chẩn dã, phủ tắc thủ tiền lỗ nhĩ” 凡殖貨財産，貴其能施賑也，否則守錢虜耳 (Phàm là người có nhiều hàng hoá, tiền của ruộng đất, quý ở chỗ biết đưa giúp đỡ cho người, nếu không chỉ là một kẻ cướp giữ tiền mà thôi). Câu này ý nói kể cả những kẻ tài tình mà ham hố với đồng tiền quá cũng thành kẻ ki bo, bẩn thỉu.
[5] Sách Mạnh Tử dẫn lời Dương Hoá: “Vi phú bất nhân” 為富不仁 (Làm giàu là kẻ bất nhân).