29/03/2024 17:01Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới

Hành thứ Chiêu Lăng
行次昭陵

Tác giả: Đỗ Phủ - 杜甫

Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Thịnh Đường
Đăng bởi tôn tiền tử vào 18/03/2015 00:05

 

Nguyên tác

舊俗疲庸主,
群雄問獨夫。
讖歸龍鳳質,
威定虎狼都。
天屬尊堯典,
神功協禹謨。
風雲隨逸足,
日月享高衢。
文物多師古,
朝廷半老儒。
直詞寧戮辱,
賢路不崎嶇。
往者災猶降,
蒼生喘未蘇。
指麾安率土,
蕩滌撫洪爐。
壯士悲陵邑,
幽人拜鼎湖。
玉衣晨自舉,
石馬汗常趨。
松柏瞻靈殿,
塵沙立暗途。
寂寥開國日,
流恨滿山隅。

Phiên âm

Cựu tục bì dung chủ,
Quần hùng vấn độc phu.
Sấm quy long phượng chất,
Uy định hổ lang đô.
Thiên thuộc tôn Nghiêu điển,
Thần công hiệp Vũ mô.
Phong vân tuỳ dật túc,
Nhật nguyệt hưởng cao cù.
Văn vật đa sư cổ,
Triều đình bán lão nho.
Trực từ ninh lục nhục,
Hiền lộ bất khi khu.
Vãng giả tai do giáng,
Thương sinh suyễn vị tô.
Chỉ huy an suất thổ,
Đãng địch phủ hồng lô.
Tráng sĩ bi lăng ấp,
U nhân bái đỉnh hồ.
Ngọc y[1] thần tự cử,
Thạch mã hãn[2] thường xu.
Tùng bách chiêm linh điện,
Trần sa lập ám đồ.
Tịch liêu khai quốc nhật,
Lưu hận mãn sơn ngu.

Dịch nghĩa

Tục cũ chán ghét ông vua hèn kém,
Các người có lòng đứng lên hỏi tội tên gian ác.
Lời sấm truyền sẽ có người mang chất đế vương xuất hiện,
Sức mạnh sẽ ổn định nước tàn bạo.
Bà con nhà vua tuân theo truyền thống vua Nghiêu,
Công lao trị nước tài tình xứng với đường lối do ông Vũ đề ra.
Địa vị cao sang tiếp theo những chiến thắng chớp nhoáng,
Ánh sáng soi rọi trên con đường lớn.
Văn hoá phần lớn thoát thai tập tục xưa,
Nơi triều đình mới chỉ có một nửa là người tài có kinh nghiệm.
Lời nói thẳng sao lại lâm vào cảnh nhục vì bị trừng phạt,
Con đường của người mong ra làm quan không thể gây cản trở.
Tai hoạ có là căn cứ vào cái đã làm từ trước,
Dân đen còn tấm tức mãi chưa thôi.
Vung ngọn cờ mà giữ yên được đất nước,
Gạn lọc để làm yên cái hoàn cảnh của con người.
Kẻ đang ra sức giúp nước buồn thấy khu vực lăng vua,
Kẻ không có chức vị gì cũng bái nơi vua mất.
Mỗi buổi sáng áo ngọc hình như tự rung động,
Ngựa đá vẫn thường toát mồ hôi.
Đền thiêng thông bách đứng trông,
Cát bụi tung mù đường.
Ngày dựng nước nay mờ nhạt,
Cái hận trải đầy nơi góc núi này.

Bản dịch của Phạm Doanh

Chúa hèn, theo thói xưa vẫn chán,
Trị vua xấu, cả đám anh hùng.
Lời sấm chọn kẻ tướng rồng,
Dùng uy mà dẹp cái dòng sói lang.
Theo Nghiêu điển, họ hàng đều trọng,
Công lẫy lừng tương ứng Vũ Mô.
Chớp nhoáng đạt được cơ đồ,
Trên con đường cái được nhờ sáng soi.
Văn hoá có, phải noi theo cũ,
Triều đình được nửa số cự nho.
Nói thẳng mà bị tội to,
Đường làm quan phải sao cho bớt phiền.
Tai ương giáng do duyên chuyện trước,
Lũ dân đen tấm tức chưa nguôi.
Vung cờ, đất nước yên rồi,
Phải lo dọn dẹp cho đời yên vui.
Thấy lăng, kẻ giúp đời bi phẫn,
Vua băng hà, người ẩn cúc cung.
Mỗi sáng áo ngọc tự rung,
Mồ hôi ngựa đá ròng ròng tuôn rơi.
Tùng bách đứng trông vời đền ngọc,
Cát bụi mù phủ dọc đường xa.
Ngày dựng nước đã nhạt mờ,
Góc núi đầy hận bây giờ còn đây.
(Năm 757)

Lời dẫn: "Đường Thái Tông Chiêu Lăng tại Lễ Tuyền huyện, Cửu Tuấn sơn tây bắc, thời Phủ chiếu hứa chi Phu Châu thị gia, đạo lý sở kinh" 唐太宗昭陵在醴泉縣九嵕山西北,時甫詔許之鄜州視家,道里所經 (Chiêu Lăng là mộ của Đường Thái Tông ở huyện Lễ Tuyền, tây bắc núi Cửu Tuấn, lúc đó Phủ tôi được chiếu vua cho đi Phu Châu thăm gia đình, đường đi ngang qua đó).

[1] Áo ngọc thời xưa dùng làm áo mặc dành cho vua hay nhà quý tộc trước khi chôn cất. Áo có đính ngọc, thêu kim tuyến.
[2] Tương truyền trong trận Đồng Quan, quân phản loạn thấy cờ vàng lâm chiến, hôm đó tâu lên vua rằng tại trước Chiêu Lăng người và ngựa đá đều toát mồ hôi.

In từ trang: https://www.thivien.net/ » Đỗ Phủ » Hành thứ Chiêu Lăng