19/04/2024 08:22Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Thịnh Đường
Đăng bởi tôn tiền tử vào 04/02/2015 10:10
Nguyên tác
皤皤岷山老，
把琴鬢蒼然。
衫袖拂玉徽，
為彈三峽泉。
此曲彈未半，
高堂如空山。
石林何颼飀，
忽在窗戶間。
繞指弄嗚咽，
青絲激潺湲。
演漾怨楚雲，
虛徐韻秋煙。
疑兼陽台雨，
似雜巫山猿。
幽引鬼神聽，
淨令耳目便。
楚客腸欲斷，
湘妃淚斑斑。
誰栽青桐枝，
緪以朱絲弦？
能含古人曲，
遞與今人傳。
知音難再逢，
惜君方老年。
曲終月以落，
惆悵東齋眠。
Phiên âm
Bà bà Dân sơn lão,
Bả cầm mấn thương nhiên.
Sam tụ phất ngọc huy[1],
Vi đàn Tam Giáp tuyền.
Thử khúc đàn vị bán,
Cao Đường[2] như không san.
Thạch lâm hà sưu lưu,
Hốt tại song hộ gian.
Nhiễu chỉ lộng minh ế,
Thanh ti[3] kích sàn viên,
Diễn dạng oán Sở[4] vân,
Hư từ vận thu yên.
Nghi kiêm Dương Đài[5] vũ,
Tự tạp Vu sơn[6] viên.
U dẫn quỷ thần thính,
Tịnh lệnh nhĩ mục tiện.
Sở khách[7] trường dục đoạn,
Tương phi[8] lệ ban ban.
Thuỳ tài thanh đồng chi,
Căng dĩ chu ti[9] huyền?
Năng hàm cổ nhân khúc,
Đệ dữ kim nhân truyền.
Tri âm nan tái phùng,
Tích quân phương lão niên.
Khúc chung nguyệt dĩ lạc,
Trù trướng đông trai miên.Dịch nghĩa
Ông lão núi Dân tóc đã bạc,
Tay cầm đàn, tóc mai đã hoa râm.
Tay áo đơn phất trên huy hiệu ngọc,
Khi đàn bài “Suối chảy vùng Tam Giáp”.
Bài này mới đàn chưa tới nửa khúc,
Người nghe đã cảm được cảnh Cao Đường trên núi vắng.
Núi đá trùng điệp với tiếng gió hú,
Chợt như hiện ra trước song cửa.
Ngón tay mềm mại tạo ra tiếng kêu uất nghẹn,
Dây đàn nhỏ màu xanh phát ra tiếng nước chảy rì rào.
Diễn tả được nỗi oán của mây đất Sở,
Làn khói thu khoan thai hư ảo.
Còn ngờ là diễn tả trận mưa trên Dương đài,
Tựa như tiếng hú của vượn trên núi Vu.
U huyền như tấu cho quỷ thần nghe,
Rõ ràng cho tai và mắt.
Du khách đất Sở buồn đứt ruột,
Vợ vua Thuấn khóc, vết lệ rơi còn trên đám trúc bờ sông Tương.
Ai trồng cây ngô đồng xanh để lấy vỏ cành,
Làm ra dây lớn màu đỏ?
Dây này diễn tả tốt các nhạc khúc xưa,
Lưu truyền cho người đời nay.
Người am tường âm nhạc khó gặp lại,
Tiếc thay ông lại tuổi vừa cao.
Khúc đàn tấu hết thì trăng đã lặn,
Buồn bã về phòng phía đông ngủ.Bản dịch của Nguyễn Minh
Đây lão già cư ngụ núi Dân,
Ôm đàn cùng mái tóc hoa râm.
Phất tay áo chạm phù huy ngọc,
Khi gảy bài Tam Giáp suối thân.
Đàn mới vang lên nửa khúc vào,
Thấy Cao Đường núi vắng tiêu dao.
Chập chùng gió hú ngàn non đá,
Lại tưởng như ngoài song cửa cao.
Ngón lướt mềm, âm tơ uất nghẹn,
Dây xanh tựa nước chảy rì rào.
Nghe như nỗi oán mây trời Sở,
Làn khói thu huyền ảo xuyến xao.
Còn ngỡ Dương Đài mưa gió bay,
Hay rằng vượn hú núi Vu đây.
U huyền như tấu dâng thần quỷ,
Mắt thấy tai nghe thật hẳn tài.
Du khách Sở buồn như đứt ruột,
Lệ Tương phi để dấu nào phai.
Ai trồng ngô biếc, cho cành vỏ,
Để được những dây to đỏ này?
Dây diễn tấu bao nhiêu khúc cổ,
Lưu truyền cho mãi đến đời nay.
Người tường nhạc gặp lại nhau khó,
Những tiếc ông cao tuổi lắm thay.
Đàn tấu xong vầng trăng đã lặn,
Buồn về phòng đánh giấc mà thôi.
La sơn còn gọi là Dân sơn, một ngọn núi trong vùng Tam Giáp. Tam Giáp là nơi có ba cái kẽm trên khúc sông Trường Giang trong địa phận giáp ranh hai tỉnh Tứ Xuyên và Hồ Bắc. Tam Giáp lưu tuyền là tên nhạc khúc soạn cho đàn cầm nói tới trong bài.
[1] Huy hiệu của nơi sản xuất đàn, bằng ngọc khảm trên đàn.
[2] Theo bài Cao Đường phú của Tống Ngọc người nước Sở thời Chiến Quốc thì Cao Đường là tên ngôi đền bên bờ hồ Vân Mộng (nay trong tỉnh Hồ Nam), nơi vua Sở mộng thấy được giao hoan cùng nữ thần làm ra mây mưa.
[3] Day tơ màu xanh, dây nhỏ.
[4] Tên nước cũ. Tam Giáp nằm trong nước này.
[5] Là nơi cư trú của nữ thần mây mưa, trong dãy núi Vu.
[6] Núi trong vùng Tam Giáp.
[7] Tác giả tự gọi mình.
[8] Hai bà vợ vua Thuấn thời thượng cổ. Khi nghe tin vua mất khi tuần thú phương Nam, hai bà đi tìm, tới sông Tương, hai bà đuối sức, than khóc rồi chết bên bờ sông. Nước mắt hai bà rơi còn để vết trên da trúc mọc ở vùng này. Dân chúng lập đền thờ nơi dây. Sông Tương phát nguyên từ tỉnh Quảng Tây, chảy vào tỉnh Hồ Nam, qua hồ Động Đình để vào sông Trường Giang.
[9] Dây màu đỏ, dây lớn.