20/04/2024 10:16Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Tây Sơn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 26/03/2020 00:31
Nguyên tác
九疑葬舜九傳疑，
虛實須從事理推。
五服桓圭非內粵，
七旬干羽始班師。
蒼梧那得朝群後，
斑竹何曾泣二妃。
穿鑿出來殊孟浪，
購金祇療漢儒饑。
Phiên âm
Cửu Nghi táng Thuấn cửu truyền nghi,
Hư thực tu tòng sự lý suy.
Ngũ phục[1] hoàn khuê[2] phi nội Việt[3],
Thất tuần can vũ[4] thuỷ ban si.
Thương Ngô[5] ná đắc triều quần hậu,
Ban trúc[6] hà tằng khấp nhị phi.
Xuyên tạc xuất lai thù mạnh lãng,
Cấu kim chi liệu Hán nho ky.Dịch nghĩa
Nghi truyền đã lâu, Cửu Nghi nơi chôn Đế Thuấn,
Vậy phải theo lý mà xét thực hư.
Mang ngọc hoàn khuê từ Ngũ phục, không thuộc đất Việt,
Múa can vũ suốt bảy tuần, rồi mới rút quân đi.
Thương Ngô, nào phải nơi các vua chư hầu triều bái,
Trúc đốm, đâu có chuyện than khóc của hai bà phi.
Xuyên tạc ra chuyện này quả là táo tợn,
Như nhà nho đời Hán cứu đói, đem vàng mua sách về.Bản dịch của Lâm Giang
Táng Thuấn Cửu Nghi truyền mối nghi,
Thực hư phải biết lẽ mà suy.
Khuê hoàn Ngũ phục, không thuộc Việt,
Can vũ thất tuần, quân rút đi.
Chưa hẳn Thương Ngô, nơi triều bái,
Dám đâu trúc đốm, lệ bà phi.
Chuyện này bia đặt sao ghê thế!
Nào khác đói cơm mua sách về.
Núi Cửu Nghi ở phía nam huyện Ninh Viễn, tỉnh Hồ Nam, tương truyền vua Thuấn đi tuần thú rồi mất ở đó. Cửu Nghi có 9 ngọn núi, mỗi núi có một con suối, hiểm trở giống nhau, khách tới xem không phân biệt được, núi này nghĩ là núi kia, nên có tên là Cửu Nghi.
[1] Tức 5 khu vực ở ngoài kinh kỳ nhà vua, cứ 500 dặm là một khu vực. Vì 5 khu vực này phải phục vụ thiên tử, nên gọi Ngũ phục.
[2] Theo tiểu chú ở Kinh Thi, thiên Thuấn điển, tước công vào chầu thiên tử thì được mang ngọc hoàn khuê.
[3] Chỉ khu vực Quảng Đông, Quảng Tây.
[4] Theo Kinh thư, thiên Đại Vũ mô: Vua Thuấn sửa sang đức chính, sai Đại Vũ múa “can vũ” (can là lá chắn, vũ là chiếc lọng kết bằng lông) ở hai bên chái nhà, sau bảy tuần thì rợ Hữu Miêu phải hàng phục. Núi Cửu Nghỉ thuộc khu vực Hữu Miêu cư trú lúc đó.
[5] Tức vùng núi Cửu Nghị thuộc Hồ Nam, nơi vua Thuấn mất ở đó.
[6] Tương truyền vua Thuấn đi tuần phương nam mất ở Thương Ngô, hai bà phi (vợ ông) là Nga Hoàng và Nữ Anh tìm đến, thương khóc mà mất. Nước mắt của hai bà vấy vào rừng trúc, nên trúc biến thành vân lốm đốm.