24/04/2024 14:28Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi Vanachi vào 01/10/2018 16:40
Nguyên tác
村舍新添燕亦多，
春風還為起微波。
塵纓未濯今如此，
世路無機奈爾何。
自古聖賢皆寂寞，
知君名宦未蹉跎。
時人莫笑非經濟，
應笑無成返薜蘿。
Phiên âm
Thôn xá tân thiêm yến diệc đa,
Xuân phong hoàn vị khởi vi ba.
Trần anh[1] vị trạc kim như thử,
Thế lộ vô ky nại nhĩ hà.
Tự cổ thánh hiền giai tịch mịch,
Tri quân danh hoạn vị sa đà.
Thời nhân mạc tiếu phi kinh tế,
Ưng tiếu vô thành phản bệ la[2].Dịch nghĩa
Thôn xá mới dựng thêm chim sẻ lại tụ về thêm nhiều,
Gió xuân thổi làm sóng gợn lăn tăn.
Sợi trần luỵ công danh trói buộc nay vẫn còn như thế,
Đường đời mênh mang, cơ may không gặp, chẳng biết làm sao.
Từ xưa các bậc thánh triết hiền nhân đều lẳng lặng như thế,
Còn biết ông, đường danh hoạn chưa quá sa đà.
Người đời chớ có cười không có tài kinh bang tế thế,
Mà nên cười việc làm không thành lại quay về mặc áo cỏ tơi.Bản dịch của Nguyễn Đức Toàn (II)
Thôn xóm thêm lên én lại nhiều,
Gió xuân lay động sóng xiêu xiêu.
Sợi trần chưa dứt còn như thế,
Đường đời mênh mang biết làm sao.
Tự cổ thánh hiền đều lẳng lặng,
Hay rằng quan lộ chửa bao nhiêu.
Đương thời chớ cười không kinh tế,
Cười kẻ không nên khoác áo tiều.
Các câu được trích từ:
- Câu 1. Tư Không Đồ, Triết thượng (câu 4)
- Câu 2. Ôn Đình Quân, Xuân nhật ngẫu thành (câu 8)
- Câu 3. Tiết Phùng, Vi Thọ Bác thư trai (câu 7)
- Câu 4. Tư Không Đồ, Trần tật (câu 2)
- Câu 5. Lý Bạch, Thương tiến tửu (câu 7)
- Câu 6. Hoàng Phủ Nhiễm, Tống Khổng Sào phủ phó Hà Nam quân (câu 8)
- Câu 7. Đàm Dụng Chi, Di Nam Khang Trần xử sĩ (câu 7)
- Câu 8. Đàm Dụng Chi, Sơn trung xuân vãn ký Giả Viên ngoại (câu 2)
[1] Chỉ sự gò bó của trần tục. Trong sách Mạnh tử có điển tích “trạc anh” là rửa dải mũ, tỉ dụ việc từ bỏ danh lợi về ẩn dật, siêu thoát trần tục, thao thủ cao khiết. Đường thi cổ suý: “Bị công danh chi luỹ vị năng quy ẩn dĩ trạc trần anh” 被功名之累未能歸隱以濯塵纓 (Bị công danh trói buộc chưa thể quy ẩn để mà giặt dải mũ).
[2] Viết tắt của “bệ lệ” 薜荔 và “nữ la” 女蘿, đều là tên loài thực vật. Sở từ - Cửu ca, bài Sơn quỷ có câu: “Nhược hữu nhân hề sơn chi a, Bị bệ lệ hề đới nữ la” 若有人兮山之阿，被薜荔兮帶女蘿 (Như có người a, trên góc núi; Khoác bệ lệ a, đeo nữ la
- Đào Duy Anh dịch). Về sau dùng chữ bệ lệ để chỉ trang phục của kẻ ẩn sĩ, mặc áo cỏ tơi.