18/04/2024 02:02Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Thịnh Đường
Đăng bởi tôn tiền tử vào 13/06/2015 08:08
Nguyên tác
塵滿萊蕪甑，
堂橫單父琴。
人皆知飲水，
公輩不偷金。
梁獄書應上，
秦台鏡欲臨。
獨醒時所嫉，
群小謗能深。
即出黃沙在，
何須白髮侵。
使君傳舊德，
已見直繩心。
Phiên âm
Trần mãn Lai Vu[1] tắng,
Đường hoành Đan Phụ[2] cầm.
Nhân giai tri ẩm thuỷ,
Công bối bất thâu kim[3].
Lương ngục thư[4] ưng thướng,
Tần đài kính[5] dục lâm.
Độc tỉnh[6] thời sở tật,
Quần tiểu báng năng thâm.
Tức xuất hoàng sa tại,
Hà tu bạch phát xâm.
Sứ quân truyền cựu đức,
Dĩ kiến trực thằng tâm.Dịch nghĩa
Cái siêu Lai Vu đầy những bụi,
Cái đàn Đan Phụ vất ngang nhà.
Người người đều biết uống nước,
Ông này không ăn cắp vàng.
Lá thư từ ngục Lương muốn đưa lên,
Muốn đem cái gương của nhà Tần ra soi.
Một mình tỉnh lúc này là bị ghét ghen,
Lũ tiểu nhân nhỏ nhoi kia vu cáo thì thâm độc lắm.
Phải ra khỏi cái nơi đang là cõi chết,
Việc gì mà phải để tóc bạc bị xâm phạm.
Ông là một sứ quân giữ được đức tính tốt thời xưa,
Đã thấy rõ cái tấm lòng thẳng như sợi dây dọi vậy.Bản dịch của Phạm Doanh
Siêu Lai Vu đầy bụi,
Đàn Đan Phụ ngang nhà.
Người nước đều biết uống,
Ông vàng chẳng rớ mà.
Thư ngục Lương định gửi,
Gương đài Tần đem ra.
"Độc tỉnh" đời ghen ghét,
Tiểu nhân gièm sâu xa.
Phải ra khỏi cõi chết,
Sao để hại tuổi già.
Sứ quân giữ tính tốt,
Lòng thẳng như dây tra.
(Năm 763)
[1] Theo Hậu Hán thư, Phạm Nhiễm 范冉 tự Sử Vân 史云, giữ chức trưởng huyện Lai Vu, sau theo bè đảng mà bị bãi chức. Cuộc sống trở nên rất đơn sơ, trong hoàn cảnh cơ cực mà thái độ vẫn như thường, lời nói, sắc mặt không đổi. Thời đó có câu đồng dao: "Tắng trung sinh trần Phạm Sử Vân, phủ trung sinh ngư Phạm Lai Vu" 甑中生塵范史云，釜中生魚范萊蕪 (Trong siêu nẩy bụi: Phạm sử Vân, Trong phủ sinh cá: Phạm Lai Vu). Sau này dùng chỉ sinh hoạt thanh bần.
[2] Mượn của Lưu Hướng 劉向 đời Hán, trong sách Thuyết uyển 說苑: Mật Tử Tiện 宓子賤 cai trị Đan Phụ, dạo đàn, không cần tới nơi làm việc mà Đan Phụ bình yên. Sau dùng để ca tụng quan cai trị địa phương có tài.
[3] Ăn cắp vàng. Theo Sử ký, một người khách bị nghi oan nhưng không hề biện minh cho đến khi sự việc được tỏ rõ, ông ta vô tội. Sau dùng chỉ người bị vu oan mà không hề biện bạch mà trắng án.
[4] Dâng thư từ trong ngục nhà Lương để minh oan. Chữ mượn từ Sử ký, sau dùng chỉ lá thư biện bạch về nỗi oan khiên của mình do bị vu oan.
[5] Tương truyền Tần Thuỷ Hoàng có cái gương soi hình vuông, có thể soi rõ lòng người biết ngay, gian.
[6] Mượn của Khuất Nguyên 屈原 trong Sở từ 楚辭:"Cử thế giai tuý ngã độc thanh, Chúng nhân giai tuý ngã độc tỉnh" 舉世皆醉我獨清，眾人皆醉我獨醒 (Cả thế gian đều say, riêng mình ta trong, Lũ người đều say riêng mình ta tỉnh).