Nguyễn Biểu quan thời Hậu Trần, cùng thời với Đặng Dung và Nguyễn Cảnh Dị. Nhà Hậu Trần thất cơ, binh bại, sai Nguyễn Biểu đi sứ. Tướng nhà Minh là Trương Phụ tiếp sứ thần rất khinh bạc, ngạo mạn, sai quân dọn ra một mâm cỗ chỉ có một cái đầu người luộc chín, ép Nguyễn Biểu ăn, cốt dằn mặt, đe doạ...
Nguyễn Biểu ung dung ngồi vào mâm, nói rằng: “Mấy thuở được ăn thịt người phương Bắc”, nói đoạn, lấy đũa khoét đôi mắt, chấm muối ăn. Vừa ăn, vừa ngâm bài thơ Cỗ đầu người, rồi lớn tiếng mắng chửi, kể tội Trương Phụ. Phụ nổi giận quát tháo ầm ĩ, sai quân đem Nguyễn Biểu trói ở chân cầu, cho nước triều lên dìm chết. Ông tiếp tục mắng chửi không thôi, Phụ lại sai cắt lưỡi.
Cái chết của Nguyễn Biểu thật đau thương, nhưng oai phong của ông khiến người Minh phải khiếp đảm. Uy vũ ấy tồn tại mãi cùng thanh sử vậy.
Khảo dị: Câu 3-6 bản trong
Hương vườn cũ (Quách Tấn, NXB Hội nhà văn, 2007)
Nem công chả phụng mùi thua béo,
Tay gấu đùi lân kém vị tươi.
Đọ yến lộc minh sang cũng một,
Dòm mâm thố thủ trội hơn mười.
[] Có bản chép là “Tay gấu đùi lân”.
[1] Tên bài thơ trong
Kinh thi, tả việc vua đãi yến các sứ giả.
[2] Bài
Biều diệp trong
Kinh thi có câu “Hữu thố tư thủ” (Có đầu thỏ ấy), nói việc đãi yến tân khách.
[3] Tức Phàn Khoái - công thần khai quốc nhà Hán. Trong tiệc Hồng Môn, Hạng Vũ muốn giết Hán Cao Tổ, Khoái xông vào lấy cớ có tiệc xin rượu uống, rồi trợn mắt uy hiếp Vũ. Vũ phải từ bỏ ý định và đem cho rượu thịt, Khoái uống và ăn hết một vai lợn, Vũ khen là tráng sĩ.