15/10/2024 04:11Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi hongha83 vào 25/03/2020 14:08
Nguyên tác
千仞層巒古化城，
攀緣石磴扣禪扃。
李皇恠誕碑空在，
明賊兇殘寺已更。
路少人踪苔甲緑，
山多春雨燒痕青。
登高眼界無窮著，
萬里茫茫草樹平。
Phiên âm
Thiên nhận[1] tằng loan cổ Hoá Thành,
Phan duyên thạch đặng khấu thiền quynh.
Lý hoàng quái đản bi không tại,
Minh tặc[2] hung tàn tự dĩ canh.
Lộ thiểu nhân tung đài giáp lục,
Sơn đa xuân vũ thiếu ngân thanh.
Đăng cao nhãn giới vô cùng trước,
Vạn lý mang mang thảo thụ bình.Dịch nghĩa
Trong dãy núi cao ngàn nhận ở Hoá Thành thời xưa,
Trèo lên đèo đá, gõ cửa nhà chùa.
Việc quái dị của vua nhà Lý chỉ còn lại bia trơ đó,
Sau sự tàn phá của giặc Minh chùa đã thay đổi.
Đường ít người đi nên lớp rêu phủ xanh rì,
Núi nhiều mưa xuân khiến dấu lửa cháy đã chuyển màu xanh.
Lên cao mắt càng trông xa thấy rộng,
Muôn dặm mênh mông cây cỏ trải phẳng.Bản dịch của Nhóm Lê Quý Đôn (Lê Thước, Vũ Đình Liên, Trịnh Đình Rư, Nguyễn Sĩ Lâm, Trần Lê Hữu)
Thành Hoá chon von núi một dây
Leo qua đèo đá viếng am mây
Chuyện kỳ vua Lý bia trơ đó
Tội ác quân Minh vết phá đây
Đường vắng chân người rêu biếc phủ
Xuân nhiều mưa núi ngấn xanh dày
Lên cao tầm mắt nhìn càng rộng
Muôn dặm mênh mông cỏ lẫn cây
Lời dẫn: “Dư bái yết sơn lăng, lộ kinh sơn tả, toại đăng lãm yên. Tiếu Lý triều sự đản chi quân thần, ta quốc bộ tằng kinh ư binh tiển. Lưu nhất luật vu thạch âm vân.” 予拜謁山陵，路經山左，遂登覽焉。笑李朝事誕之君臣，嗟國步曾經於兵燹。留一律于石陰云。 (Ta đi bái yết sơn lăng, đường qua bên tả núi này, bèn lên chơi chùa. Cười vua tôi triều Lý tôn sùng điều quái đản, thương đất nước trải nhiều phen binh lửa. Nên lưu lại một bài thơ vào mặt sau bia rằng.)
Lạc khoản: “Thiên Nam động chủ lưu đề. Quang Thuận bát niên. Trấn điện tướng quân, thần Lê Văn phụng tả.” 天南洞主留題。光順八年。鎮殿將軍，臣黎文奉寫。 (Thiên Nam động chủ lưu đề. Năm Quang Thuận thứ 8 [1467]. Bề tôi Lê Văn chức Trấn điện tướng quân vâng lệnh viết.)
Long Đội là núi thuộc huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Theo sách Đại Nam nhất thống chí thì trên núi có chùa cổ lập từ thời Lý. Có bia chép việc Lý Thần Tông là hậu thân của Từ Đạo Hạnh. Giặc Minh đốt chùa và lật đổ bia, đến đời Lê lập lại chùa và dựng lại bia.
[1] Ngàn nhận. Nhận là một dụng cụ đo đạc của Trung Quốc vào thời cổ đại, dài 7 thước xưa. Ngàn nhận là nói về bề cao.
[2] Giặc Minh. Chỉ quân nhà Minh ở Trung Quốc sang xâm lược nước ta vào cuối đời Trần, sau khi bị vua Lê Thái Tổ đánh bại. Lê Thánh Tông lên núi viếng cảnh chùa, nhân làm bài thơ khắc vào sau bia có ý chê vua tôi nhà Lý tin điều quái dị và than vận nước trải qua cơn lửa binh.