26/04/2024 19:36Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 21/07/2005 20:42
Nguyên tác
山雲削略岸花明，
見說楊妃此地生。
自是舉朝空立仗，
枉教千古罪傾城。
簫簫南內蓬篙遍，
寞寞西郊丘隴平。
狼藉殘紅無覓處，
東風城下不勝情。
Phiên âm
Sơn vân tước lược ngạn hoa minh,
Kiến thuyết Dương Phi[1] thử địa sinh.
Tự thị cử triều không lập trượng[2],
Uổng giao thiên cổ tội khuynh thành.
Tiêu tiêu Nam Nội[3] bồng cao biến,
Mịch mịch Tây Giao[4] khâu lũng bình.
Lang tạ tàn hồng[5] vô mịch xứ,
Đông phong thành hạ bất thăng tình.Dịch nghĩa
Núi mây thưa thớt hoa rực rỡ bên bờ,
Nghe nói đây là quê sinh đẻ của Dương Phi.
Chỉ tại triều đình như tuồng phỗng đá,
Khiến xui ngàn năm cứ đổ tội sắc nghiêng thành.
Trong cung Nam buồn cỏ bồng mọc khắp lối,
Vắng vẻ Tây giao, gò đống phẳng bằng.
Phấn lạt hương phai biết tìm đâu,
Dưới thành gió đông gợi nhiều cảm thương.Bản dịch của Đặng Thế Kiệt
Mây ngàn hoa bến nước lung linh,
Dương Quý Phi xưa đất ấy sinh.
Bởi nỗi cả triều tài phỗng đá,
Để cho muôn thuở tội nghiêng thành.
Cấm cung bỏ phế, bồng hiu hắt,
Mồ cũ san bằng, cảnh vắng tanh.
Gió lạnh dưới thành ngơ ngẩn bóng,
Tìm đâu cho thấy cánh hoa tàn.
Nguyễn Du không đi qua vùng này trên đường đi xứ, lý do tại sao bài thơ này sắp ở đây còn là nghi vấn.
[1] Dương Quý Phi 楊貴妃 tức Dương Ngọc Hoàn 楊玉環 là Quí Phi của Đường Minh Hoàng 唐明皇. Quê ở làng Hoàng Nông, huyện Hoà Âm, tỉnh Thiểm Tây ngày nay. Vì An Lộc Sơn 安祿山 nổi loạn, Đường Minh Hoàng (Đường Huyền Tông) phải chạy vào đất Thục. Đến đèo Mã Ngôi, quân lính đòi giết Dương Quí Phi và người anh tên Dương Quốc Trung 楊國忠, là những người làm Đường Minh Hoàng mê muội mà mất nước (Uổng giao thiên cổ tội khuynh thành). Quốc Trung bị quân lính giết chết, Dương Quí Phi bị buộc thắt cổ tự sát ở đây.
[2] Đứng như gậy, chỉ quan bù nhìn không dám can gián vua, để xảy ra cuộc loạn An Lộc Sơn. Do lệ thiết triều nhà Đường (lập trượng mã), có tám con ngựa phải đứng chầu trong hàng gậy làm nghi vệ cho vua. Con nào kêu hoặc đụng đậy không đúng phép là bị thay thế.
[3] Tức cung Hưng Khánh, nơi Đường Minh Hoàng và Dương Quý Phi thường ra chơi.
[4] Cánh đồng ở phía tây Tràng An, chỉ gò Mã Ngôi nơi Dương Quý Phi bị buộc phải thắt cổ chết.
[5] Bùi Giáng dịch: “Trông vời hồng rụng ngổn ngang, Tìm đâu chốn cũ muôn vàn dưới kia” (theo Tố Như thi, Quách Tấn dịch, An Tiêm tái bản, Paris, 1995).