25/04/2024 07:20Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Phạm Hy Hưng vào 26/12/2022 02:36
Phiên âm
Tổ Long[1] kỳ nguyệt sinh[2],
Lang thôn thử kỳ trạng.
Thiên thặng[3] thả vô vi,
Nhất phu ô túc kháng.
Kinh Kha[4] phi mãng phu,
Nãi học chỉ nhân dạng.
Sĩ vị tri kỷ mưu,
Tử sinh độ ngoại phóng.
Trì hồi kỷ nguyệt gian,
Tích lự khởi mạnh lãng.
Bất cố kỷ đầu lư,
Ninh tích ư kỳ hàng.
Thích Tần tuy bất thành,
Báo Đan[5] tâm khả lượng.
Cổ kim luận nhân vật,
Hà tu kế đắc táng.
Vãng tích dĩ thành trần,
Ca thanh[6] uyển bi tráng.
Thí quan lục quốc vong,
Thị thuỳ độc bính đáng.
Thiên tải thuỷ biên đình,
Thu phong thượng đãng dạng.Dịch nghĩa
Tô Long mong chiến thắng,
Để nuốt chửng người ta tựa sói lang.
Nước có ngàn cỗ xe mà còn không làm gì được,
Thì một chàng trai chống sao cho nổi!
Kinh Kha không phải là kẻ thất phu lỗ mãng,
Sức học của ông ấy hơn hẳn mọi người.
Kẻ sĩ khi đã vì tri kỷ mà lo toan công việc,
Thì chuyện sống chết không kể đến.
Mấy tháng lần lữa chưa sang Tần,
Bởi tính mưu nghĩ kế, đâu thể làm càn được.
Đã không đếm xỉa đến chiếc đầu của mình.
Thì còn tiếc gì cái cổ họng.
Việc giết Tần tuy không thành,
Nhưng lòng đền ơn Yên Đan có thể thông cảm được.
Xưa nay khi luận bàn về các nhân vật,
Cần gì phải tính chuyện được mất.
Di tích xưa giờ đã cũ càng,
Tiếng ca bi tráng như còn vọng đâu đây.
Thử nhìn tiến trình sáu nước bị diệt vong,
Ai có thể một mình ngăn chặn được.
Ngàn năm ngôi đình bên sông Dịch,
Gió thu vẫn hắt hiu.Bản dịch của Trần Lê Văn
Thuỷ Hoàng mong thắng thế,
Để thoả sức ăn người.
Nước chư hầu cũng chịu,
Huống chi một chàng trai.
Kinh Kha không lỗ mãng,
Học vấn giỏi hơn đời.
Mưu việc vì tri kỷ,
Sống chết coi thường thôi!
Mấy tháng cứ lần lữa,
Tính kế kẻo đơn sai.
Cái đầu còn chẳng tiếc,
Tiếc cổ họng chăng ai?
Giết Tần dẫu chẳng được,
Ơn Đan, đền đáp rồi.
Xưa nay bàn nhân vật,
Được, mất kể chi hoài.
Di tích dẫu thành bụi,
Bi tráng ca vang trời.
Thử xem sáu nước mất,
Một tay ai vãn hồi?
Ngôi đình bên sông Dịch,
Nghìn thu gió ngậm ngùi.
Thu Phong đình xưa là nơi thái tử Đan nước Yên tiễn biệt Kinh Kha đi ám sát Tần Thuỷ Hoàng.
[1] Chỉ Tần Thuỷ Hoàng. Tổ là thuỷ (bắt đầu), long là biểu tượng của vua.
[2] Chữ “nguyệt” ghép với chữ “sinh” thành chữ “thắng”, tức chiến thắng.
[3] Chỉ nước chư hầu.
[4] Kinh Kha (? - 227 tr.CN) là một thích khách người nước Vệ cuối thời Chiến quốc, được thái tử nước Yên tôn làm thượng khanh, cử đi ám sát Tần Thuỷ Hoàng. Năm 227 tr.CN, Kinh Kha mang chiếc đầu của Phan Ô Kỳ, một viên tướng của Tần đang lánh nạn tại Yên, cùng cuộn bản đồ vùng đất Đốc Khang của nước Yên, trong có giấu sẵn con dao nhọn, sang dâng cho vua Tần, tạo cơ hội để đâm chết Tần Thuỷ Hoàng. Khi cuộn bản đồ vừa mới mở hết, con dao nhọn hiện ra, Kinh Kha chộp con dao đâm vua Tần nhưng không trúng, kết quả bị Tần giết.
[5] Thái tử Đan nước Yên.
[6] Trên đường sang Tần, lúc tới Dịch thuỷ (phía tây tỉnh Hà Bắc), Cao Tiệm Ly đánh đàn, Kinh Kha hát hoạ theo, vô cùng bi tráng. Bái hát có câu: “Phong tiêu tiêu hề Dịch Thuỷ hàn, Tráng sĩ nhất khứ hề bất phục hoàn” (Gió hắt hiu chừ sông Dịch Thuỷ lạnh giá, Tráng sĩ ra đi chừ không quay về).