18/04/2024 13:58Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Minh
Đăng bởi tôn tiền tử vào 07/02/2019 13:54
Nguyên tác
東皇放晴亦不惡，
何事飛雵巧穿鑿？
入市不慎萬井飢，
積峽惟助江神虐。
蔬盤日日嚼冰絲，
豈有羊脂充羹臛。
朴窗打幔十日落，
千門無路貸金錯。
廚斷煙銷牙齒擱，
下方自苦天自樂。
玊娘斜坐抱雙腳，
仙官雲吏供嘲謔。
東海盛醑黃姑酌，
天貍夜竊九關鑰。
倒騎獰龍捶金絡，
羲和上書翻見縛。
丁令無官化飛鶴，
吁嗟天公待民何其薄！
野人扶白覓溝壑。
Phiên âm
Đông hoàng[1] phóng tình diệc bất ác,
Hà sự phi anh xảo xuyên tạc.
Nhập thị bất thận vạn tỉnh cơ,
Tích hiệp duy trợ giang thần ngược.
Sơ bàn nhật nhật tước băng ty,
Khởi hữu dương chi sung canh hoắc.
Phác song đả man thập nhật lạc,
Thiên môn vô lộ thải kim thác[2].
Trù đoạn yên tiêu nha xỉ các,
Hạ phương tự khổ thiên tự lạc.
Ngọc Nương[3] tà toạ bão song cước,
Tiên quan vân lại cung trào hước[4].
Đông hải thịnh tư Hoàng Cô[5] chước,
Thiên ly[6] dạ thiết cửu quan thược.
Đảo kỵ ninh long chuỳ kim lạc,
Hy Hoà[7] thướng thư phiên kiến phược.
Đinh Lệnh[8] vô quan hoá phi hạc,
Hu ta thiên công đãi dân hà kỳ bạc!
Dã nhân phù bạch mịch câu hác.Dịch nghĩa
Đông hoàng để trời tạnh không phải là xấu
Việc gì mà những bông tuyết cứ phải lấy lòng?
Bay vào thành vạn giếng cũng cứ khô
Tích nước vào eo sông, giúp cho thần sông càn rỡ
Bữa ăn hằng ngày chỉ có rau và mầm cây
Lấy đâu ra mỡ cừu và canh thịt
Tuyết bay vào cửa sổ vào màn mười ngày
Nghìn nhà không còn cách gì để mua bán
Khói bếp tắt, răng cũng để không
Hạ giới cứ khổ trời cứ vui
Ngọc Nương ngồi ngả, tay ôm hai gối
Đem thần mây tiên quan ra đùa bỡn
Biển đông đựng rượu ngon, sao Khiên Ngưu rót
Ban đêm thiên ly lấy trộm chìa khoá chín cửa quan
Cưỡi rồng ác thúc bằng roi vàng
Hy Hoà dâng thư hặc việc này lại bị trói
Đinh Lệnh Uy không quan chức gì hoá thành hạc
Than ôi! Trời đối với dân sao mà rẻ rúng.
Người dân già trẻ dắt díu nhau tìm khe suối để ởBản dịch của Lê Xuân Khải
Trời để tạnh cũng không là xấu
Sao tuyết kia lại khéo lấy lòng
Vào thành vạn giếng khô không
Tích nước eo giúp thần sông rỡ càn
Dân hằng ngày vẫn ăn rau cỏ
Lấy đâu ra canh mỡ xương hầm
Mười ngày tuyết lớn kéo dầm
Không đâu mua bán bếp tàn nhịn ăn
Trời vui thú khổ thân hạ giới
Ngọc Nương ôm hai gối ngồi trên
Đùa cùng vân lại quan tiên
Rượu ngon Đông Hải có Khiên Ngưu mời
Thiên ly trộm khoá trời mở cửa
Cưỡi ác long tay múa roi vàng
Hy Hoà bị trói thư dâng
Đinh Lệnh hoá hạc quan không bay về
Than sao trời xem lê dân nhẹ
Nơi rãnh ngòi già trẻ dắt nhau
Tác giả làm bài thơ này vào năm Vạn Lịch thứ 30 khi mục kích thuế giám Trần Phụng cùng tay chân hoành hành, bị xúc cảm mạnh nên làm. Theo Minh sử, Quốc xác và các sử tịch chép, năm Vạn Lịch thứ 27, Trần Phụng làm khoáng thuế sứ Hồ Quảng, đem tay chân qua các quận huyện, ngang dọc sách nhiễu, vét tận máu tuỷ của dân để lấy cái cung phụng cấp trên. Các phú gia, cự tộc bị vu cho là lấy trộm mỏ, nhà đẹp ruộng tốt thì chỉ bên dưới có vỉa mỏ, đem sai dịch đi bắt bớ, làm nhục đến phụ nữ, thậm chí là chặt chân tay người rồi ném xuống sông, còn những phu mỏ và phu phen càng bị tàn hại. Dân không chịu nổi, mấy năm liền nổi lên đấu tranh, đuổi và đốt nhà của Phụng, y phải vượt tường sau chạy vào phủ nha, dân trói mấy trăm tay chân của y ném xuống sông.
[1] Chỉ thần mặt trời.
[2] Tiền hình con dao.
[3] Tức Ngọc Nữ, đây chỉ nữ thần băng tuyết, ví như viên lại thuế mỏ.
[4] Chỉ quan viên địa phương bị lại thuế mỏ tuỳ ý sai khiến.
[5] Tức sao Khiên Ngưu. Cổ nhạc phủ: “Đông phi bá lao tây phi yến, Hoàng Cô, Chức Nữ thời tương kiến” (Chim bá lao bay về đông chim én bay về tây, là lúc Ngưu Lang Chức Nữ gặp nhau). Đây chỉ chung thần tiên thượng giới.
[6] Con ly này cùng với ác long chỉ bọn lại thuế mỏ thả sức ra oai nạt nộ dân chúng.
[7] Thần chở mặt trời, đây chỉ quan viên dâng thư phản đối bọn giám thuế mỏ.
[8] Chỉ Đinh Lệnh Uy sau khi thành tiên hoá hạc bay về Liêu Đông.