27/04/2024 05:47Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Tây Sơn
Đăng bởi Vanachi vào 29/12/2009 07:51
Nguyên tác
殺氣衝開萬灶煙，
惟餘畤疊珥河邊。
再榮草木曛殘照，
一度杆戈直倒懸。
五嶺歸魂應萬里，
章陽往事已千年。
解知興計羞川岳，
早向西山送賀箋。
Phiên âm
Sát khí xung khai vạn táo yên,
Duy dư trĩ điệp Nhĩ hà biên.
Tái vinh thảo mộc huân tàn chiếu,
Nhất độ can qua trực đảo huyền[1].
Ngũ Lĩnh[2] quy hồn ưng vạn lý,
Chương Dương[3] vãng sự dĩ thiên niên.
Giải tri hưng kế[4] tu xuyên nhạc,
Tảo hướng Tây Sơn tống hạ tiên.Dịch nghĩa
Khói từ muôn bếp xông lên sát khí,
Giờ còn trơ lại những mảnh luỹ bên sông Nhĩ.
Cỏ cây lại tươi tốt dưới nắng chiều ấm áp,
Gươm giáo một thời làm cho nhân dân khốn khổ cùng cực.
Hồn giặc bay về Ngũ Lĩnh hàng vạn dặm,
Chuyện cũ Chương Dương đã ngàn năm rồi.
Nếu biết việc “giúp Lê” thành xấu hổ với núi sông.
Thì đã sớm gửi thư chúc mừng đến nhà Tây Sơn.Bản dịch của Điệp luyến hoa
Sát khí xông từ vạn bếp lên,
Chỉ còn luỹ đất đứng trơ ven.
Cỏ cây chiều xế tươi màu cũ,
Gươm giáo bao người khốn một phen.
Ngũ Lĩnh hồn về xa vạn dặm,
Chương Dương chuyện cũ thoắt ngàn năm.
Nếu còn tủi thẹn cùng sông núi,
Mau hướng Tây Sơn gửi ngợi khen.
Năm 1790, một sứ bộ của nhà Tây Sơn được cử sang Bắc Kinh để nối lại quan hệ bang giao với triều Thanh, trong đó có Đoàn Nguyễn Tuấn. Khi qua sông Nhĩ (tức sông Hồng), nhìn cảnh đồn trại quân Thanh đổ nát sau trận chiến năm Kỷ Dậu 1789, Đoàn Nguyễn Tuấn đã viết bài thơ này.
Bắc binh tức quân phương Bắc, chỉ quân xâm lược Mãn Thanh do Tôn Sĩ Nghị cầm đầu, đã bị quân dân ta dưới sự chỉ huy của vua Quang Trung đánh bại vào dịp Tết Kỷ Dậu (1789).
[1] Treo ngược, chỉ cảnh nhân dân bị khốn khổ đến cùng cực.
[2] Năm ngọn núi cao ở Trung Quốc, nằm sát biên giới Việt Nam và Trung Quốc. Các đạo quân xâm lược phương Bắc thường phải băng qua những dãy núi đó trên đường thua chạy về nước.
[3] Tên bến đò ở huyện Thượng Phúc, nay là huyện Thường Tín, Hà Nội. Tại đây, Trần Quang Khải đã đánh bại đạo quân Thoát Hoan.
[4] Tức “hưng diệt, kế tuyệt” (làm hưng thịnh lại nước đã mất, nối lại dòng họ đã tuyệt). Khi Tôn Sĩ Nghị mang quân xâm lược nước ta, đã mượn chiêu bài “Phù Lê, diệt Nguyễn (Tây Sơn)”.