20/04/2024 09:30Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Cổ phong (cổ thể); Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Trung Đường
Đăng bởi Vanachi vào 15/09/2007 15:56
Nguyên tác
杜陵叟，杜陵居，
歲種薄田一頃餘。
三月無雨旱風起，
麥苗不秀多黃死。
九月降霜秋早寒，
禾穗未熟皆青乾。
長吏明知不申破，
急斂暴徵求考課。
典桑賣地納官租，
明年衣食將何如。
剝我身上帛，
奪我口中粟。
虐人害物即豺狼，
何必鉤爪鋸牙食人肉。
不知何人奏皇帝，
帝心惻隱知人弊。
白麻紙上書德音，
京畿盡放今年稅。
昨日里胥方到門，
手持尺牒牓鄉村。
十家租稅九家畢，
虛受吾君蠲免恩。
Phiên âm
Đỗ Lăng tẩu, Đỗ Lăng cư,
Tuế chủng bạc điền nhất khoảnh dư.
Tam nguyệt vô vũ hạn phong khởi,
Mạch miêu bất tú đa hoàng tử.
Cửu nguyệt giáng sương thu tảo hàn,
Hoà tuệ vị thục giai thanh can.
Trưởng lại minh tri bất thân phá,
Cấp liễm bạo trung cầu khảo khoá.
Điển tang mại địa nạp quán tô,
Minh niên y thực tương hà như?
Bác ngã thân thượng bạch,
Đoạt ngã khẩu trung túc
Ngược nhân hại vật tức sài làng,
Hà tất câu trảo cứ nha thực nhân nhục?
Bất tri hà nhân tấu hoàng đế,
Đế tâm trắc ẩn tri nhân tệ.
Bạch ma chỉ thượng thư đức âm:
Kinh kì tận phóng kim niên thuế.
Tạc nhật lí tư phương đáo môn,
Thủ trì sắc điệp bảng hương thôn.
Thập gia tô thuế cửu gia tất,
Hư thụ ngô hoàng quyên miễn ân.Dịch nghĩa
Ông lão hiệu Đỗ Lăng sinh sống ở Đỗ Lăng,
Hằng năm trồng lúa trong một khoảnh ruộng cằn cỗi.
Năm nay tháng ba không mưa, gió lại nổi sớm,
Lúa mạch không ra bông chết vàng khô.
Đến tháng chín sương xuống nhiều, lại thêm mùa thu lạnh sớm,
Lúa mùa đều cứ xanh hoài không chín.
Trưởng quan biết rõ như thế, nhưng không trình lên trên,
Cứ thúc thâu nạp thuế gấp rút và tàn bạo cho ong phận sự.
Cầm cố vườn dâu, bán bớt đất ruộng để đóng thuế,
Ngày mai cơm ăn áo mặc biết ra sao?
Lột áo tôi đang mặc;
Móc cơm trong miệng tôi đang ăn,
Các ông tàn nhẫn với người và vật đã là lang sói rồi,
Đâu cần phải cắn xé ăn thịt người như chúng.
Không biết ai đã tâu lên vua,
Vua động lòng trắc ẩn dân tình đói kém:
Trên giấy làm bằng bột gai trắng viết rõ ân đức,
Năm nay miễn thuế cho vùng phụ cận kinh đô.
Hôm qua lính làng vừa đến trước cửa,
Tay cầm sắc điệp treo khắp thôn xóm.
Tiếc thay mười nhà thì tám chín nhà đã đóng thuế xong,
Chỉ nhận được ơn suông từ ông vua của tôi.Bản dịch của Doãn Kế Thiện
Ông già Đỗ Lăng, quê Đỗ Lăng,
Mấy thửa ruộng xấu cấy quanh năm.
Tháng ba không mưa, lại gió nóng,
Mạ không lên được đều chết bỏng.
Tháng chín lạnh sớm, sương xuống nhiều,
Gié lúa chưa chín đều héo queo.
Quan trên biết rõ mà không xét,
Thúc lấy đủ tô cầu lập công.
Bán đất, cầm dâu nộp cho đủ.
Cơm áo sang năm trông vào đâu?
Lột áo trên mình ta,
Cướp cơm trong miệng ta.
Hại người hại vật là hùm sói,
Cứ gì cào móng, nghiến răng ăn thịt người!
Không biết người nào tâu hoàng đế,
Vua thương bíêt được người tác tệ.
Chiếu thư nói rõ sự ban ơn;
Kinh kì năm nay tha hết thuế.
Lí dịch mới đến ngày hôm qua,
Tay cầm sắc điện dán thôn nhà.
Mười nhà chịu thuế, chín đã đóng,
Ơn vua tha thuế cũng bằng thừa!
Ông lão Đỗ Lăng chỉ Đỗ Phủ. Đỗ Lăng là tên đất, nằm trong vùng phụ cận kinh đô Trường An. Năm 809, hạn hán mất mùa, tác giả Bạch Cư Dị đang giữ chức tả thập di trong triều, có làm sớ dâng lên Đường Hiến tông xin miễn thuế cho dân. Ông viết bài này cùng năm đó, cảm thông hoàn cảnh một lão nông ở Đỗ Lăng, bị quan lại địa phương thúc ép dữ quá, đã phải cầm vườn bán đất để nộp thuế, trước khi sắc lệnh miễn thuế của vua ban ra. Ông viết giùm lão nông, nhưng đau lòng quá, ông xưng tôi như chính ông bị bọn quan lại địa phương bóc lột...