16/04/2024 18:51Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Thanh
Đăng bởi tôn tiền tử vào 31/03/2019 00:00
Nguyên tác
賢王愛馬如愛人，
人與馬並分王仁。
王樂養馬忘苦辛，
供給王馬王之民。
馬日齕水草百斤，
大麥小麥十斗勻。
小豆大豆驛遞頻，
馬夜齕豆仍數巡。
馬肥王喜王不嗔，
馬瘠王怒王扑人。
東山教場地廣闊，
築廄養馬凡千群。
北城馬廄先鬼墳，
馬廄養馬王官軍。
城南馬廄近大海，
馬愛飲水海水清。
西關馬廄在城下，
城下放馬馬散行。
城下空地多草生，
馬頭食草馬尾橫。
王諭『養馬要得馬性情，
馬來自邊塞馬不輕。
人有齒馬，服以上刑。』
白馬王絡以珠勒，
黑馬王絡以紫纓。
紫騮馬以桃花名。
斑馬綴玉繅，
紅馬綴金鈴。
王日數馬，點養馬丁。
一馬不見，王心不寧。
百姓乞為王馬王不應。
Phiên âm
Hiền vương ái mã như ái nhân,
Nhân dữ mã tịnh phân vương nhân.
Vương lạc dưỡng mã vong khổ tân,
Cung cấp vương mã vương chi dân.
Mã nhật hột thuỷ thảo bách cân,
Đại mạch tiểu mạch thập đẩu quân.
Tiểu đậu đại đậu dịch đệ tần,
Mã dạ hột đậu nhưng sổ tuần.
Mã phì vương hỷ vương bất sân,
Mã tích vương nộ vương phác nhân.
Đông sơn giáo trường địa quảng khoát,
Trúc cứu dưỡng mã phàm thiên quần.
Bắc thành mã cứu tiên quỷ phần,
Mã cứu dưỡng mã vương quan quân.
Thành nam mã cứu cận đại hải,
Mã ái ẩm thuỷ hải thuỷ thanh.
Tây quan mã cứu tại thành hạ,
thành hạ phóng mã mã tản hành.
Thành hạ không địa đa thảo sinh,
Mã đầu thực thảo mã vĩ hoành.
Vương dụ: “Dưỡng mã yếu đắc mã tính tình,
Mã lai tự biên tái mã bất khinh.
Nhân hữu xỉ mã, phục dĩ thượng hình.”
Bạch mã vương lạc dĩ châu lặc,
Hắc mã vương lạc dĩ tử anh.
Tử lưu mã dĩ Đào Hoa danh.
Ban mã xuyết ngọc tao,
Hồng mã xuyết kim linh.
Vương nhật sổ mã, điểm dưỡng mã đinh.
Nhất mã bất kiến, vương tâm bất ninh.
bách tính khất vi vương mã, vương bất ưng.Dịch nghĩa
Hiền vương yêu ngựa như yêu người
Người và ngựa đều được hưởng lòng nhân của vương
Vương vui vì nuôi ngựa nên quên vất vả
Cung cấp cho ngựa vương đều là dân của vương
Ngựa ngày dùng trăm cân cỏ nước
Đại mạch tiểu mạch đều là mười đấu
Đại đậu tiểu đậu có trạm mang đến
Đêm ngựa vẫn ăn thêm mấy lần đậu
Ngựa béo vương vui không gắt gỏng
Ngựa gầy vương giận vương đánh người
Giáo trường ở phía đông núi rất rộng
Vương xây chuồng nuôi nghìn bầy ngựa
Chuồng ngựa phía bắc thành trước đây là nghĩa địa
Nay làm chuồng ngựa giao cho quan quân
Chuồng ngựa phía nam thành gần biển
Nếu ngựa thích uống nước ở đây thì nước biển cũng thành ngọt
Chuồng ngựa phía tây cửa quan dưới chân thành
Thả ngựa tản ra khắp nơi
Đất không dưới chân thành mọc nhiều cỏ
Mõm gặm cỏ đuôi ngựa vắt ngang
Vương có dụ rằng: “Nuôi ngựa cần phải nắm được tính nết của ngựa
Ngựa mua từ biên tái về giá không rẻ
Gã nào mà tính đuổi ngựa của ta, ta phạt hình nặng”
Ngựa trắng vương dàm đầu bằng châu ngọc
Ngựa đen vương dàm bằng dây đỏ
Ngựa hồng đặt tên là Hoa Đào
Ngựa đốm dắt ngọc tao
Ngựa tía đeo chuông vàng
Vương hằng ngày đếm ngựa, đếm người chăn
Thấy thiếu một con ngựa, vương không yên lòng
Trăm họ xin làm ngựa cho vương, vương không ưng.Bản dịch của Lê Xuân Khải
Hiền vương yêu ngựa sao người thế
Ngựa và người chia sẻ lòng nhân
Vương nuôi ngựa quên gian truân
Ngựa vương ăn uống có nguồn từ dân
Ngày ngựa hết trăm cân nước, cỏ
Mười đấu đều mạch nhỏ mạch to
Đậu to nhỏ có trạm lo
Đêm ngựa ăn đậu thêm no vài lần
Ngựa vương béo trở nên vui tính
Ngựa vương gầy vương đánh người chăn
Giáo trường đất rộng đông san
Làm chuồng nuôi ngựa tràn lan nghìn bầy
Mạn bắc thành trước đây đất mộ
Nay thành chuồng ngựa của quan quân
Nam thành chuồng ngựa biển gần
Ngựa thích uống nước biển cần trong ngay
Mé tây thành chuồng xây trước cửa
Dưới chân thành ngựa thả khắp nơi
Chân thành đất rộng cỏ tươi
Đầu ngựa ăn cỏ vẫy đuôi thư nhàn
Vương dụ “Chăn phải quen tính ngựa
Biên ải về nên giá rất cao
Đứa nào tính đuổi ngựa tao
Xem như tội nặng ghép vào nhẹ đâu”
Ngựa vương trắng dàm đầu châu ngọc
Ngựa vương đen lại buộc giây điều
Ngựa hồng tên đặt Hồng Đào
Chuông vàng đeo tía, ngọc tào đốm ta
Vương hằng ngày thân ra đếm ngựa
Đếm ngựa còn đếm cả người trông
Vắng một con chẳng yên lòng
Dân xin làm ngựa vương, vương chẳng ừ
Tiểu tự: “Đông năm canh dần Thuận Trị thứ 7. Cảnh, Thượng hai vương vào đất Việt, cư dân thành Quảng Châu chạy hết về quê, tất cả những phần mộ trong ngoài thành ba mươi dặm, kể cả nhà cửa, hai vương đều cho quan quân phá để làm chuồng chăn ngựa. Lương Tử thấy vậy lấy làm buồn, nên làm bài này.” Cảnh chỉ Cảnh Kế Mậu, con của Cảnh Trọng Minh, tướng Minh hàng Thanh, tập tước cha phong Tĩnh Nam vương. Thượng chỉ Thượng Khả Hỷ, phó tổng binh cuối Minh, hàng Thanh được phong Bình Nam vương.