23/04/2024 23:33Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Thịnh Đường
Đăng bởi tôn tiền tử vào 14/03/2015 19:35
Nguyên tác
特進群公表，
天人夙德升。
霜蹄千里駿，
風翮九霄鵬。
服禮求毫髮，
惟忠忘寢興。
聖情常有眷，
朝退若無憑。
仙醴來浮蟻，
奇毛或賜鷹。
清關塵不雜，
中使日相乘。
晚節嬉遊簡，
平居孝義稱。
自多親棣萼，
誰敢問山陵。
學業醇儒富，
辭華哲匠能。
筆飛鸞聳立，
章罷鳳鶱騰。
精理通談笑，
忘形向友朋。
寸腸堪繾綣，
一諾豈驕矜。
已忝歸曹植，
何知對李膺。
招要恩屢至，
崇重力難勝。
披霧初歡夕，
高秋爽氣澄。
尊罍臨極浦，
鳧雁宿張燈。
花月窮遊宴，
炎天避鬱蒸。
研寒金井水，
簷動玉壺冰。
瓢飲唯三徑，
岩棲在百層。
謬持蠡測海，
況挹酒如澠。
鴻寶甯全秘，
丹梯庶可淩。
淮王門下客，
終不愧孫登。
Phiên âm
Đặc tiến quần công biểu,
Thiên nhân túc đức thăng.
Sương đề[1] thiên lý tuấn,
Phong cách cửu tiêu bằng.
Phục lễ cầu hào phát,
Duy trung vong tẩm hưng.
Thánh tình thường hữu quyến,
Triều thoái nhược vô bằng.
Tiên lễ lai phù nghĩ[2],
Kỳ mao hoặc tứ ưng.
Thanh quan trần bất tạp,
Trung sứ nhật tương thăng.
Vãn tiết hy du giản,
Bình cư hiếu nghĩa xưng.
Tự đa thân đệ ngạc[3],
Thuỳ cảm vấn sơn lăng[4]?
Học nghiệp thuần nho phú,
Từ hoa triết tượng năng.
Bút phi loan tủng lập,
Chương bãi phượng hiên đằng.
Tinh lý thông đàm tiếu,
Vong hình hướng hữu bằng.
Thốn trường kham khiển quyển,
Nhất nặc[5] khởi kiêu căng.
Dĩ thiểm quy Tào Thực[6],
Hà tri đối Lý Ưng[7].
Chiêu yếu ân lũ chí,
Sùng trọng lực nan thăng,
Phi vụ sơ hoan tịch,
Cao thu sảng khí trừng.
Tôn lôi lâm cực phố,
Phù nhạn túc trương đăng.
Hoa nguyệt cùng du yến,
Viêm thiên tị úc chưng.
Nghiên hàn kim tỉnh[8] thuỷ,
Diêm động ngọc hồ băng.
Biều ẩm duy tam kính[9],
Nham thê[10] tại bách tằng.
Mậu trì lãi trắc[11] hải,
Huống ấp tửu như Thằng[12].
Hồng bảo[13] ninh toàn bí,
Đan thê[14] thứ khả lăng.
Hoài vương[15] môn hạ khách,
Chung bất quý Tôn Đăng[16].Dịch nghĩa
Quan đặc tiến có thể coi là người thay mặt cho toàn thể các quan,
Trời sinh có óc thông minh lại đức độ cao vời.
Ông như con ngựa ngàn dặm bốn vó như có dính sương,
Như con chim bằng vút trời xanh, lông tung trong gió.
Giữ lễ nên chăm chút tới râu tóc,
Gìn lòng trung nên quên cả giấc ngủ.
Lòng vua đối với ông rất khăng khít,
Sau buổi chầu, ông không tỏ lòng quý mến đó với mọi người.
Nào là ban cho rượu tiên nổi tăm như kiến bò,
Hay là ban cho con chim ưng có bộ lông tuyết đẹp.
Nơi cửa nhà ông không có bụi nhơ dính,
Viên quản gia thông báo số tân khách hàng ngày.
Vào cuối tiết thì đi vui chơi đây đó,
Việc xử sự trong nhà rất có hiếu nghĩa.
Vốn có nhiều lòng quý mến anh em,
Ai dám đề cập tới cái lăng mộ trên núi.
Về việc học, ông đạt tới mức thuần thục,
Và lại là một tay tài trong chốn văn chương.
Khi vung bút là khiến chim loan sờ sững,
Viết xong bài thì chim phượng múa may.
Ông sẵn óc tế nhị trong câu đùa dỡn,
Quên địa vị mà hoà đồng với bạn bè.
Có tấc lòng luôn luôn săn đón,
Không tiếc rẻ khi “ừ” một tiếng.
Tôi đã khiêm tốn nhận ông khen ngang với Tào Thực,
Sao biết rằng cũng đọ với Lý Ưng.
Mời gọi tới khiến tôi càng mang ơn ông nhiều,
Quí chuộng càng cao tài sức tôi khó đáp ứng.
Vén mây mù kia để vui trong ban tối,
Gạn lọc để có được mùa thu trong.
Bình chén bỏ đầy nơi cuối bãi,
Chim cưu chim nhạn tới đậu nơi có giăng đèn.
Trong khung cảnh đẹp thì tận hưởng buổi yến tiệc,
Gập lúc trời nóng bức thì là nơi hưởng mát.
Nghiên mực lạnh vì đựng nước lấy từ giếng đá lên.
Mái rèm lay động trong khung cảnh thật là thanh khiết.
Bầu nước uống chỉ có ở nơi làng cũ,
Ở ẩn tại nơi núi cao tới trăm tầng.
Vả lấy vỏ ngao mà đong nước biển,
Sao lại có thể uống rượu như nước sông Thằng tuôn được.
Sách “Hồng bảo” sao mà nói rõ hết bí quyết tu tiên,
Đường lối này có thể bỏ qua được.
Hỡi những vị tân khách của Hoài Nam vương,
Rồi cuối cùng cũng theo kịp Tôn Đăng.Bản dịch của Phạm Doanh
Nói về quan, ông là biểu hiện,
Người tài, đức lớn sớm nêu gương.
Ngựa ngàn dặm, vó thấm sương,
Cánh bằng tung gió chín từng trời cao.
Giữ lễ nghi, không cầu chuyện nhỏ,
Chẳng nghỉ ngơi, tất cả vì trung.
Vua thường chăm chút hết lòng,
Khi triều bãi, chẳng huênh hoang với người.
Ban rượu tăm có mùi thơm ngát,
Lại khi cho lông mượt chim ưng.
Cửa sang khách tạp không từng,
Quản gia thông báo số đăng hàng ngày.
Vào cuối tiết, đó đây thăm viếng,
Sống trong nhà nổi tiếng thân thương.
Anh em đối xử hết lòng,
Ai người dám hỏi vụ lăng trên đồi.
Về việc học rõ người uyên bác,
Trong văn chương, đạt mức tận cùng.
Bút bay: loan đậu trong thông,
Dứt chương thấy phượng múa tung tít mù.
Nhờ tinh ý hiểu câu đùa dỡn,
Quên thân hình, tìm đến bạn bè.
Tấc lòng gắn bó không lìa,
Một tiếng "ừ" chẳng há dè sẻn sao.
Đã nhún so cùng Tào Thực đó,
Làm sao mà lại đọ Lý Ưng.
Ân nhiều nhờ ở đãi đằng,
Càng tôn kính lắm sức càng khó đương.
Quét mây mù vui cùng đêm tối,
Gạn khói hơi thẳng tới thu trong.
Cuối bãi ly chén ngổn ngang,
Chim cưu chim nhạn đậu hàng đèn giăng.
Gặp cảnh đẹp, tiệc tùng hưởng kỹ,
Trời nóng ran, nơi né hơi nồng.
Nghiên lạnh chứa nước giếng vàng,
Mái rèm lay động như băng ngọc hồ.
Nơi ba lối chỉ bầu nước lã,
Chốn trăm tầng vào ở trong hang.
Đo biển vỏ ngao lỡ dùng,
Kể chi rót rượu: sông Thằng nước trôi.
Sách Hồng Bảo sao coi là đủ,
Thang đỏ kia có thể vượt qua.
Hoài nam vương: khách trong nhà,
Cuối cùng cũng xứng như là Tôn Đăng.
(Năm 747)
Ninh vương 寧王 tên Hiến 憲, tự là Thành Khí qua đời, có tên thuỵ là Nhượng hoàng đế 讓皇帝. Mới đầu được lập làm thái tử, sau vì Lý Long Cơ (Đường Minh hoàng) có công diệt được họ Vi (thái hậu), nên được nhường ngôi kế vị này. Hiến có mười con trai, mà Tiến là con trai đầu. Lý Tiến 李璡 (?-750) được phong Nhữ Dương vương, từng giữ chức thái bộc khanh, giao tình thơ, rượu với Hạ Tri Chương 賀知章 và Chử Đình Hối 褚庭 誨. Năm đầu Thiên Bảo (742), sau khi an táng cha, được phong thêm đặc tiến, tặng thái tử thiếu sư. Đỗ Phủ còn nhắc đến tên ông trong hai bài Ẩm trung bát tiên ca 飲中八仙歌 và Bát ai thi: Tặng thái tử thái sư Nhữ Dương quận vương Tiến 八哀 詩－贈太子太師汝陽郡王璡.
[1] Từ chữ “vũ liệp sương đề” 雨鬣霜蹄, bờm ngựa khi chạy như mưa rơi, bốn vó dính tuyết.
[2] Tăm rượu.
[3] Vẻ đẹp của cây thường đệ 常棣, hay cây đường đệ 唐棣. Đệ được dùng chỉ người em, cùng nghĩa như chữ đệ 弟. Kinh thi, bài Thường đệ chi hoa 常棣之華: “Thường đệ chi hoa, Ngạc bất vĩ vĩ. Phàm kim chi nhân, Mạc như huynh đệ” 常棣之華，鄂不韡韡。凡今 之人，莫如兄弟。 (Cây thường đệ, vẻ hào hoa, Cành lá há chẳng chói loà đó ư? Hễ là làm người bây giờ, Tình anh em chẳng thể so với cùng.)
[4] Khi Ninh Vương Hiến qua đời, thuỵ là Nhượng hoàng đế 讓皇帝 (vua nhường ngôi), tên mộ là Huệ Lăng 惠陵, Lý Tiến dâng biểu xin kiếu, vua không cho.
[5] Từ chữ “quý bố nhất nặc” 季布 一諾 hay “nhất nặc thiên kim” 一諾千金. Tào Khâu 曹丘, một biện sĩ, xin tiếp kiến Quý Bố, một người lo trừ ác tế bần vì xã hội cuối đời Tần rất đói khổ, quan lại tham nhũng. Tào Khâu nhất quyết xin tới gặp Quý Bố, vái chào và nói ngay: Người nước Sở có câu “đắc hoàng kim bách cân, bất như đắc Quý Bố nhất nặc” 得黃金百斤，不如得季布一諾 (được trăm cân vàng, không bằng một gật của Quý Bố), ngài đã làm gì mà nổi tiếng quanh vùng Lương, Sở đến như thế? Danh Quý Bố nổi tiếng là do Tào Khâu tung ra vậy.
[6] Con thứ của Tào Tháo, nổi tiếng hay thơ thời Kiến An.
[7] Lý Ưng (110-169) tự Nguyên Lễ 元禮, người Tương Thành, Dĩnh Xuyên (nay thuộc tỉnh Hà Nam) thời Đông Hán. Đời Hoàn Đế, giữ chức tư lệ hiệu uý. Ông phản đối hoạn quan chuyên quyền, từng giết Trương Sóc 張朔, khiến các hoạn quan run sợ. Thời Linh Đế, cùng với Đậu Vũ 竇武, Trần Lưu 陳蕃 mưu giết hoạn quan, việc không thành nên ông bị giết.
[8] Giếng có trang sức trên miệng, tỏ ý kiên cố như xây đá.
[9] Chỉ người ẩn dật.
[10] Ẩn cư trong hang núi cao.
[11] Do chữ “dĩ lễ trắc hải” 以蠡測海, dùng vỏ sò để lường biển. Thành ngữ đã được lưu truyền từ lâu, tương tự như “dĩ quản khuy thiên” 以管窺天 (lấy ống trông trời), hay “dĩ đình chàng chung” 以筵撞鐘 (lấy que nện chuông), chỉ sử dụng phương tiện không tương xứng với mục tiêu hay ám chỉ người thiếu viễn kiến.
[12] Sông thuộc huyện Lạc Dương, Hà Nam, bắt nguồn từ Hào sơn, chảy về phía đông qua huyện Thằng Trì, Tân An, rồi nhập vào sông Lạc.
[13] Sách luyện thuốc dành cho đạo gia tu tiên.
[14] Con đường tìm tiên học đạo.
[15] Hoài Nam vương Lưu An 劉安 (179 tr.CN - 122 tr.CN), người huyện Bái thời Tây Hán, là cháu của Hán Cao Tổ. Hưởng theo công cha nên được phong là Hoài Nam vương 淮南王, giỏi văn từ, được Hán Vũ Đế quý trọng. Sau vì có tham gia vào vụ phản biến, việc vỡ lở, ông tự ải mà chết.
[16] Ẩn sĩ từng đề xuất cái đạo xuất thế với Kê Khang, nhưng ông này không chấp nhận. Sau cùng Kê Khang bị hại.