12/05/2024 05:07Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 06/03/2015 14:31
Nguyên tác
吳生不負此山河，
天地無情可奈何。
永別愁聞南浦曲，
還鄉羞誦大風歌。
千年故國精靈在，
一去英雄飲恨多。
弔拜廟堂終日感，
依然昔樹發今花。
Phiên âm
Ngô sinh bất phụ thử sơn hà,
Thiên địa vô tình khả nại hà?
Vĩnh biệt sầu văn Nam phố khúc,
Hoàn hương tu tụng “Đại phong ca[1]”.
Thiên niên cố quốc tinh linh tại,
Nhất khứ anh hùng ẩm hận đa.
Điếu bái miếu đường chung nhật cảm,
Y nhiên tích thụ phát kim hoa.Dịch nghĩa
Ta sinh ra vốn không phụ với nước non này
Trời đất vô tình với ta không biết làm sao đây?
Vĩnh biệt buồn nghe khúc ca Nam phố
Về làng thẹn đọc bài ca “Gió lớn”
Nước cũ ngàn năm còn lại tinh tuý thiêng liêng
Một bước ra đi khách anh hùng uống nhiều hận
Lạy tạ miếu đường suốt ngày cảm thấy bùi ngùi
Cây xưa vẫn tiếp tục nở hoa mới như trước đâyBản dịch của Trần Văn Khải
Ta đây chi phụ với sơn hà,
Trời đất không thương khó nổi mà.
Xa nước buồn nghe Nam Phố khúc,
Về làng thẹn hát Đại phong ca.
Ngàn năm cố quốc còn linh hiển,
Một bước anh hùng ngậm xót xa.
Thương cảm suốt ngày chiêm tự miếu,
Cây xưa như cũ nở đầy hoa.
Bài thơ này được chép trong Bản triều bạn nghịch liệt truyện 本朝叛逆列傳 của Kiều Oánh Mậu, với lời dẫn: “Duy Đồng xưng vi Lê Hiển Tông tứ thế tôn vi quan quân sinh cầm giải hồi kinh chí Thanh Hoá Bố Vệ xã Lê Thái Tổ miếu khất khất nhất bái yết, toại cụ tam sinh dĩ tế, hữu thi vân [...] Bái hậu tự vẫn nhi tử.” 維同稱為黎顯宗四世孫為官軍生擒解回京至清化布衛社黎太祖廟乞乞一拜謁，遂具三牲以祭有詩云 [...] 拜後自刎而死 (Duy Đồng tự xưng cháu bốn đời vua Lê Hiển Tông, bị quan quân bắt sống giải về kinh. Khi tới miếu Lê Thái Tổ ở xã Bố Vệ, tỉnh Thanh Hoá, xin vào bái yết, bèn sắm đủ lễ tam sinh để tế, và có vịnh một bài thơ rằng [...] Lễ xong tự vẫn chết.)
Sách Văn đàn bảo giám cũng có chép bài này nhưng đề tên tác giả là Lê Duy Đồng.
Tuy nhiên, bài thơ này được cụ Ứng Hoè Nguyễn Văn Tố (1889-1947) đăng trên Văn học tạp chí năm 1939, cho là của Cao Bá Quát và được một số sách về sau dẫn theo, có lẽ do nhầm lẫn. Theo đó, sau vụ khởi nghĩa Mỹ Lương cùng Lê Duy Cự thất bại, Cao Bá Quát bị tru di tam tộc. Cao bị bắt bỏ cũi đem về kinh để hành hình. Khi đoàn giải tù đi qua làng Bố Vệ, tỉnh Thanh Hoá, thấy đền vua Lê Thái Tổ, ông xin vào miếu để tế tam sinh. Bài thơ này được ứng khẩu đọc trước linh vị Lê Thái Tổ. Các tuyển tập thơ văn của Cao Bá Quát cũng không có bài thơ này.
[1] Tên khúc hát của Lưu Bang khi về qua quê nhà, thể hiện chí lớn của mình.