25/04/2024 12:54Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Bắc Tống, Liêu
Đăng bởi Hà Như vào 01/04/2013 14:23
Nguyên tác
夜讀孟郊詩，
細字如牛毛。
寒燈照昏花，
佳處時一遭。
孤芳擢荒穢，
苦語餘詩騷。
水清石鑿鑿，
湍激不受篙。
初如食小魚，
所得不償勞。
又似煮蟛越，
竟日嚼空螯。
要當鬥僧清，
未足當韓豪。
人生如朝露，
日夜火消膏。
何苦將兩耳，
聽此寒蟲號。
不如且置之，
飲我玉色醪。
Phiên âm
Dạ độc Mạnh Giao thi,
Tế tự như ngư mao.
Hàn đăng chiếu hôn hoa,
Giai xứ thời nhất tao.
Cô phương trạc hoang uế,
Khổ ngữ dư Thi Tao[1].
Thuỷ thanh thạch tạc tạc,
Xuyền kích bất thụ cao.
Sơ như thực tiểu ngư,
Sở đắc bất thường lao.
Hựu tự chử bành việt,
Cách nhật trì không ngao.
Yếu đương đấu tăng[2] thanh,
Vị túc đương Hàn[3] hào.
Nhân sinh như triệu lộ,
Nhật dạ hoả tiêu cao.
Hà khổ tương lưỡng nhĩ,
Thính thử hàn trùng[4] hào.
Bất như khả trí chi,
Ẩm ngã ngọc sắc lao.Dịch nghĩa
Đêm đọc thơ của Mạnh Giao
Chữ nhỏ như lông trâu
Ánh đèn lạnh chiếu nhập nhoè
Thỉnh thoảng gặp được chỗ hay
Một mình thơm mọc lên từ nơi hoang bẩn
Lời khó hiểu còn hơn cả Kinh thi và Ly tao
Như nước trong xối vào đá
Nước chảy tung toé không cầm sào đụng vào
Cứ như ăn cá nhỏ
Cái nhận được chẳng bõ công
Lại giống như nấu cáy
Cả ngày chỉ cầm cái càng không
Phần thanh cao sánh được với Tăng
Phần hào phóng không bằng Hàn
Đời người như sương mai
Ngay đêm lửa đốt kiệt cả mỡ
Làm gì để đôi tai phải khổ
Nghe tiếng sâu mùa lạnh kêu
Chi bằng hãy xếp vào đấy
Uống thử rượu đục ngọt ngào của ta.Bản dịch của Lê Xuân Khải
Thơ Mạnh Giao đêm đọc
Chữ nhỏ như lông trâu
Đèn lạnh soi mờ ảo
Chỗ hay gặp ít sao
Riêng thơm nơi hoang bẩn
Lời khó hơn Thi Tao
Nước trong xối vào đá
Bắn vọt không càn sào
Giống như ăn cá nhỏ
Nhấm nháp được chả bao
Lại giống như nấu cáy
Càng không, cầm sớm chiều
Phần thanh sánh Tăng được
Không đọ được Hàn hào
Đời người như sương sớm
Ngày đêm nóng mỡ hao
Hai ta sao lại khổ
Nghe như sâu lạnh kêu
Chi bằng hãy xếp đó
Uống rượu ta ngọt ngào
Từ Châu, năm Nguyên Phong thứ nhất (1078) đời Tống Thần Tông
Hai bài thơ này Đông Pha làm theo lối thơ khúc mắc của Mạnh Giao, gọi là Đông Dã thể. Kỷ Hiểu Lam phê rằng thể đó, dù Hàn Dũ và Phàn tông sư đời Đường rất thích, nhưng chưa chắc đã làm nổi. Nhưng Đông Pha cậy cái hùng tài quán triệt của mình nên không ngại. Lối thơ này không cần giàu âm vận như các bài luật thi. Hai bài của Đông Pha rất giàu hình ảnh, mà hình ảnh nào cũng độc đáo, được gói trong các tiết nhịp khúc mắc, rất trầm buồn. Buồn một cách cô đơn kỳ lạ.
[1] Kinh thi và Ly tao.
[2] Chỉ Giả Đảo, nỏi tiếng ngang với Mạnh Giao, phong cách thơ cũng gần nhau. Tô Thức gọi là “Giao lạnh Giả gầy”.
[3] Chỉ Hàn Dũ, phong cách thơ của Hàn cũng hào hùng.
[4] Sâu mùa lạnh, chỉ thơ của Mạnh Giao nhiều đói khổ, buồn tủi.