25/04/2024 13:19Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Tây Sơn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 24/03/2020 22:03
Nguyên tác
癡兒不了東阿事，
遂使真儒借尚方。
惆悵雞樓空上白，
陰深鹿洞有龔黃。
佞臣朽骨知何處，
文岳夆高峙此鄉。
多少高談危坐客，
也知夫子未裁狂。
Phiên âm
Si nhi[1] bất liễu Đông A[2] sự,
Toại sử chân nho tá Thượng Phương[3].
Trù trướng kê lâu[4] không thướng Bạch,
Âm thâm Lộc Động[5] hữu Cung Hoàng[6].
Nịnh thần hủ cốt tri hà xứ,
Văn nhạc[7] phong cao trĩ thử hương.
Đa thiểu cao đàm nguy toạ khách,
Dã tri phu tử vị tài cuồng.Dịch nghĩa
Trẻ thơ ngây không hiểu việc triều đình nhà Trần,
Khiến phải mượn đến kiếm Thượng Phương của bậc chân nho.
Luống những ngậm ngùi, vì có kẻ muốn bước lên lầu gà trắng,
Nhà học Lộc Động sâu kín, có ở làng Cung Hoàng.
Nắm xương tàn bọn nịnh thần biết ở chốn nao,
Chỉ có núi Văn ở bên làng sừng sững.
Biết bao nhiêu khách ngồi cao tán rộng,
Bởi biết phu tử chưa sửa cho thói ngông cuồng.Bản dịch của Nguyễn Sĩ Lâm
Lỡ việc Đông A vua trẻ dại
Nhà nho phải mượn lưỡi gươm vàng
“Lầu gà” hoạ để hờn vong quốc
“Động Lộc” danh truyền dấu cố hương
Mồ nịnh vùi đâu xương mục nát
Non Văn còn đó đỉnh hiên ngang
Tấm lòng cứu nước sôi dư luận
Về dạy đàn sau nghĩ chửa đang
[1] Chỉ việc Trần Dụ Tông lên ngôi năm 1341 khi mới lên 7.
[2] Chỉ nhà Trần.
[3] Tên thanh bảo kiếm của vua chúa. Chu Vân, lệnh doãn ở Hoè Lý, dâng thư lên Hán Thành Đế có câu “Nguyện tá Thượng Phương kiếm, Trảm đoạn nịnh thần đầu”.
[4] Sử chép năm 1394, thượng hoàng Trần Nghệ Tông một đêm nằm mơ thấy Duệ Tông (mất năm 1377) đến đọc một bài thơ “Trung gian duy hữu xích chuỷ hầu, Ân cần tiếm thượng bạch kê lâu” 中間惟有赤嘴侯，殷勤僭上白雞樓 (Trong đó chỉ có tước hầu mỏ đỏ, Lăm le muốn vượt lên lầu gà trắng). Tỉnh dậy, vua tự đoán rằng Quý Ly đỏ môi tức “xích chuỷ hầu”, mình là lầu gà trắng do sinh năm Tân Dậu. Vậy thì trước sau Quý Ly cũng tiếm ngôi. Tác giả bùi ngùi cho Chu Văn An.
[5] Tức Bạch Lộc Động, nơi dạy học của Chu Hy đời Tống, ở đây chỉ nơi dạy học của Chu Văn An.
[6] Tên cũ của làng Huỳnh Cung, huyện Thanh Trì, Hà Nội, nơi Chu Văn An mở trường dạy học trước khi ra làm tư nghiệp Quốc Tử Giám.
[7] Chỉ thôn Văn, thuộc xã Thanh Liệt, quê của Chu Văn An, ở đây dùng chỉ tài văn học và đạo đức của ông.