Thạch tướng quân chiến trường ca

石將軍戰場歌

Thạch tướng quân tức Thạch Hanh, người Vị Nam, Thiểm Tây, con nhà tướng, tướng mạo khôi ngô, gan dạ hơn người, Khoảng năm Chính Thống, ông thủ giữ Đại Đồng, luôn lập chiến công, quan đến Đô đốc thiêm sự, làm tả tham tướng Đại Đồng. Năm Chính Đức thứ 14, biến loạn Thổ Mộc bảo, quân Ngoã Thích bức đến chân thành Bắc Kinh, Vu Khiêm tiến cử Thạch Hanh. Dưới sự bố trí của Vu Khiêm, Thạch Hanh đem quân ra ngoài thành, đi trước binh lính, xung phong hãm trận, quân Ngoã Thích thua chạy về nam, Thạch Hanh đem quân ngày đêm đuổi theo, ba ngày đuổi đến phía bắc điếm Thanh Phong, ông thân dẫn đội tinh nhuệ, xông thẳng vào trận giặc, giết chết mấy trăm tên, giành lại của cải ngựa dê bị giặc cướp đi. Từ đấy quân Ngoã Thích hễ nghe thấy tên là sợ mất mật, gọi là Thạch da da. Sau khi đón Anh Tông trở lại ngôi vị, cạy công kiêu rông, Anh Tông sợ ông quyền thế quá cao, với tội âm mưu làm phản bị hạ ngục đến chết. Sáu mươi năm sau, tác giả lại đến điếm Thanh Phong, nơi chiến trường xưa, với cảm khái mạnh mẽ, làm bài ca này để ca ngợi hai cha con họ Thạch. Mấy câu cuối có hàm ý chua sót mỉa mai.

[1] Nay ở phía bắc huyện Định, Hà Bắc.
[2] Tức năm Chính Thống thứ 14.
[3] Chỉ vua chạy ra ngoài kinh thành, đây chỉ Anh Tông bị bắt.
[4] Cửa quan trên núi Kinh Lĩnh, phía tây huyện Dị, Hà Bắc. Năm Chính Thống thứ 14, quân Ngoã Thích công phá cửa quan này, bức thẳng Bắc Kinh.
[5] U Châu và Sóc Châu, ước một giải phía bắc Sơn Tây và Hà Bắc ngày nay.
[6] Tức cửa tây ngoại thành Bắc Kinh.
[7] Kẻ thua chạy, chỉ quân Ngoã Thích.
[8] Cháu của Thạch Hanh cũng theo chú đuổi giết quân Ngoã Thích.
[9] Danh tướng đời Đường, trấn thủ biên giới tây bắc lập nhiều chiến công, dẹp tan phản loạn Chu Tỷ, thu phục Trường An.
[10] Đại thần thời Chu Tuyên Vương, từng đem ba nghìn cỗ xe đánh bại nước Sở, lại đem quân đánh người dân tộc thiểu số phương bắc, dân tộc Hiểm Doãn.
[11] Quan tướng già là trọng thần của triều đình.
[12] Ở huyện Đường. Hà Bắc ngày nay.
[13] Bộ lạc khác của Hung Nô, đây chỉ quân Ngoã Thích.
[14] Tên con đường cổ, ở huyện Uý, Hà Bắc ngày nay.
[15] Danh tướng Hoắc Khứ Bệnh đời Tây Hán, trước sau mấy lần đánh bại Hung Nô, quan đến Phiêu kỵ tướng quân, từng làm Phiêu Diêu hiệu uý, nên có tên.
[16] Danh tướng đời Đường, bình định loạn An Lộc Sơn thu phục Trường An, Lạc Dương, phong Phần Dương quận vương.
[17] Tức Cư Dung quan, ở tây bắc huyện Bình Xương, Bắc Kinh ngày nay. Một trong những cửa quan trọng yếu ở Trường Thành. Năm đầu Cảnh Thái, Ngoã Thích thả Anh Tôn về, Cảnh Đế sai đại thần đến Cư Dung quan đón tiếp.
[18] Tên đài cao trong cung nhà Hán, thời Hán Minh Đế đời Đông Hán, cho vẽ 28 bức chân dung công thần trung hưng để tỏ nêu công trạng.
[19] Dương Hồng và Thạch Anh, Dương Hồng tên chữ là Tôn Đạo, người cùng thời với Thạch Hanh, thủ giữ biên ải phía bắc, quan đến tổng binh tuyên phủ, đeo ấn Trấn Sóc đại tướng quân. Ông luyện quân nghiêm túc, quân tinh và mạnh, đánh bại địch đến phạm nhiều lần, chúng đều sợ hãi, tôn làm “Dương Vương”.