25/04/2024 14:42Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Tản văn; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi tôn tiền tử vào 22/02/2020 09:35
Trời tháng tám nhân buổi đêm trăng, dắt một vài anh em, bơi một chiếc thuyền nhỏ rong chơi trong hồ.
Hồ về thu, nước trong vắt, bốn mặt mênh mông. Trăng toả ánh sáng, rọi vào các gợn sóng lăn tăn, tựa hồ hàng muôn hàng ngàn con rắn vàng bò trên mặt nước. Thuyền ra khỏi bờ độ vài ba con sào, thì có hây hẩy gió động sóng vỗ rập rình.
Một lát, thuyền đẩy về phía tây bắc, vào gần một đám sen, bấy giờ sen tuy đã hồ tàn, nhưng vẫn còn lơ thơ mấy đoá hoa nở muộn, mà lá vẫn còn tươi tốt. Mùi hương đưa theo chiều gió ngào ngạt trong thuyền, khiến cho lòng người càng thêm bát ngát. Trong khi thừa hứng mà lại có thêm mùi hương thì cảnh khoái lạc biết là dường nào?
Đêm gần khuya, trăng đã xế ngang đầu, anh em cũng đã cạn hứng, muốn về nghỉ. Tôi tiếc cái thú đêm trăng đó, bảo buông lái cho thuyền tự ý đi vung một lúc rồi hãy về.
Thuyền theo gió, từ từ mà đi, ra tới giữa khoảng mênh mông, tôi đứng trên đầu thuyền, ngó quanh tả hữu. Đêm thanh cảnh vắng, bốn bề lặng ngắt như tờ. Chỉ còn nghe mấy tiếng cá “lắc tắc” ở giữa đám rong, mấy tiếng chim nước kêu “oác oác” ở trong bụi niễng, cùng là văng vẳng tiếng chó sủa, tiếng gà gáy ở mấy nơi chòm xóm quanh hồ mà thôi. Trông về đông nam, kia đền Quan Thánh, đó chùa Trấn Quốc[1]; trông về Tây Bắc, đây đình Võng Thị, nọ văn chỉ Tây Hồ, cây cối vài đám um tùm, lâu đài mấy toà ẩn hiện, mặt nước phẳng lì tứ phía, da trời xanh ngắt một màu, xem phong cảnh đó, có khác gì bức tranh sơn thuỷ của Tạo hoá treo ở trước mắt ta không? Tôi ngắm đi ngắm lại, lấy làm thích chí, song cũng vì cảnh tĩnh mịch mà lại sinh ý ngại ngùng, lòng ngao ngán và nỗi buồn tanh.
Hỡi ôi! Cái hồ này tương truyền ngày xưa là một trái núi đá nhỏ[2], về sau nước xoáy thành hồ, chuyện đó đã bao lâu, hư hay là thực? Nào thuyền rồng vua Lê, nào hành cung chúa Trịnh, cảnh thế nào, mà nay chỉ thấy một dòng nước biếc, mấy đám cỏ xanh? Lại nhớ đến thời thượng cổ: có phải chỗ sương mù nghi ngút kia, là chỗ Trưng Vương[3] đóng quân để chống nhau với Mã Viện đó chăng? Lại nghĩ đến câu tục truyền: có phải chỗ nước sâu thăm thẳm kia, là chỗ trâu vàng[4] ẩn tích đó không? Dù có dù không, dù còn dù hết, chẳng lấy gì làm quan tâm cho lắm, song nghĩ đến các cảnh tượng đó thì không sao mà nguôi được tấm lòng thổn thức về cuộc tang thương!
Đang khi bồi hồi ngơ ngẩn thì trời ào ào như sắp đổ cơn mưa, vội vàng đẩy thuyền về nghỉ. Về tới nhà, cởi áo đi ngủ, suốt đêm mơ mơ màng màng, như vẫn còn linh đinh trên mặt hồ!
Một số chữ trong bài được sửa cho đúng với chính tả hiện đại.
[1] Chùa Trấn Quốc ở cạnh Tây Hồ, phong cảnh cũng đẹp, xưa vua Lê chúa Trịnh thường ngự ra chơi.
[2] Tục truyền Hồ Tây xưa là một trái núi đá có con yêu cáo trắng ở, sau vua Thuỷ tề dựng nước lên bắt cáo thì núi ấy sụt xuống thành đầm.
[3] Truyền rằng Bà Trưng đánh nhau với Mã Viện ở hồ Lãng Bạc - tên cũ của Hồ Tây.
[4] Tục truyền khi ông Khổng Lồ đúc một quả chuông lớn ở núi Phao sơn về tỉnh Bắc Ninh đánh thử ba tiếng, có một con trâu tự bên Tàu tưởng là mẹ gọi chạy sang, vùng vẫy hoá vực sâu.