16/04/2024 21:16Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Vãn Đường
Đăng bởi tôn tiền tử vào 26/02/2014 21:38
Nguyên tác
莫把阿膠向此傾，
此中天意故難明。
解通銀漢應須曲，
才出昆侖便不清。
高祖誓功衣帶小，
仙人占斗客槎輕。
三千年後知誰在，
何必勞君報太平。
Phiên âm
Mạc bả a giao hướng thử khuynh,
Thử trung thiên ý cố nan minh.
Giải thông Ngân Hán ưng tu khúc,
Tài xuất Côn Luân tiện bất thanh.
Cao Tổ[1] thệ công y đới tiểu,
Tiên nhân[2] chiêm đẩu khách tra khinh.
Tam thiên niên hậu[3] tri thuỳ tại,
Hà tất lao quân báo thái bình.Dịch nghĩa
Đừng lấy a giao làm trong sông này,
Ý trời đã định nên khó làm.
Nếu thông với Ngân Hà thì hoạ may,
Chứ xuất từ núi Côn Luân thì không trong được.
Hán Cao Tổ hứa thưởng công giải áo cho công thần còn ít,
Người tiên coi sao thấy chiếc bè lạ nhẹ.
Ba ngàn năm sau biết ai còn sống,
Hà tất ông nhọc công báo lúc đó mới thái bình làm chi.Bản dịch của Nguyễn Minh
A giao chẳng làm sông trong được
Vì việc làm đi ngược ý trời
Ngân Hà thông với hoạ may
Côn Luân chảy xuống không đời nào trong
Hán Cao Tổ thưởng công còn ít
Người tiên coi sao khít bè người
Ba ngàn năm, biết còn ai
Can chi ông báo trần ai thái bình
Tác giả thi mười lần không đậu, ông uất ức làm bài này, vịnh sông Hoàng Hà nhưng ngụ ý châm biếm chế độ thi cử thối nát thời Vãn Đường. Hoàng Hà dài khoảng 4600km, bắt nguồn từ cao nguyên tỉnh Thanh Hải, chảy qua nhiều tỉnh, ra biển đông tại tỉnh Sơn Đông. Vì mang nhiều phù sa nên nước luôn luôn đục, có màu vàng. Có thuyết nói Hoàng Hà thông với sông Ngân Hà trên trời, lại có thuyết nói Hoàng Hà bắt nguồn từ núi Côn Luân cũng ở trên trời. Hai thuyết này ứng với câu 3 và câu 4 trong bài.
[1] Hán Cao Tổ sau khi diệt được nhà Tần, thưởng các công thần, hứa ban dải áo chầu nhiều và dài như sông Hoàng Hà.
[2] Nghiêm Tuấn, nhà thiên văn lỗi lạc đời Tây Hán, nói thấy có vật lạ phạm vào sao Khiên. So ngày tháng ứng với lúc vua Hán sai Trương Khiên dùng bè đi tìm nguồn sông Hoàng Hà. Ông này về báo cáo khi tới nguồn sông, gặp người chăn trâu xưng là Ngưu Lang. Tức bè của Trương Khiên đã lên tới giải Ngân Hà.
[3] Theo sách của Vương Giá đời Đông Tần, có truyền thuyết cứ mỗi một ngàn năm, sông Hoàng Hà sẽ trong một lần kéo dài trong một năm. Năm đó đức vua sẽ gặp nhiều may mắn.