30/04/2024 13:36Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi Trác Vân vào 12/02/2023 11:26
Nguyên tác
為河山惜為君憐，
凶信何來倍愴然。
尚有一城興夏地，
爭如百二賜秦天。
挑燈龍吐前言在，
落月藍江別夢牽。
雄魄可知無葬地，
三圻國土盡奴圈。
Phiên âm
Vị hà sơn tích vị quân liên,
Hung tín hà lai bội sảng nhiên,
Thượng hữu nhất thành hưng Hạ địa[1],
Tranh như bách nhị tứ Tần thiên[2].
Khiêu đăng Long thổ[3] tiền ngôn tại,
Lạc nguyệt Lam giang[4] biệt mộng khiên.
Hùng phách khả tri vô táng địa,
Tam kỳ quốc thổ tận nô khuyên.Dịch nghĩa
Tiếc cho non sông, thương cho ông,
Tin dữ từ đâu đến chợt làm tôi buồn thảm.
Chỉ còn một thành mà chấn hưng được đất Hạ,
Nào kém gì Tần được trời cho sông núi trăm hai.
Đèn khêu ở đất Long Đỗ, lời nói trước kia còn ở đấy.
Trăng lặn trên mặt Lam giang, bịn rịn vì giấc mộng biệt ly.
Biết rằng thể phách hùng tráng ấy không đất nào chôn được.
Vì đất nước ba kỳ đều là cái chuồng nô lệ.Bản dịch của Huỳnh Thúc Kháng
Tiếc non sông để mối hờn to,
Vừa được tin buồn ruột héo xo.
Một mảnh đất mong khôi Hạ nghiệp,
Trăm hai trời khéo giúp Tần đô.
Đèn khêu thành Phụng lời kỳ hứa,
Trặng rọi sông Lam chuyện dặn dò.
Hùng - phách, nơi nào chôn đặng xứng?
Ba kỳ đất nước thảy vòng nô!
Ngư Hải là hiệu của Đặng Thái Thân (1874-1910), người huyện Nghi Lộc, Nghệ An. Ông anh dũng hi sinh trong khi chống lại thực dân Pháp vây ráp tại làng Phan Thôn tháng 2-1910. Lúc này Dương Bá Trạc đang ở trong ngục, hay tin rồi làm bài cảm tác.
[1] Tích vua Thiếu Khang chỉ có một mảnh ruộng mà khôi phục được cơ nghiệp nhà Hạ.
[2] Nhà Tần đóng đô ở Quan Trung là nơi hiểm yếu, hai người có thể chống chọi trăm người nên mới có tên “bách nhị sơn hà” 百二山河.
[3] Đất Long Đỗ 龍肚, được dùng để chỉ đất Thăng Long - Hà Nội xưa.
[4] Dòng sông Lam, chảy ngang qua Nghệ An.