28/04/2024 00:36Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 26/01/2020 16:22
Nguyên tác
為夫雪恨世非多，
雖小而成亦足夸。
美計古來書不少，
巧言今未玉無瑕。
豬山祀事猶留石，
畔水人崇繼有花。
阮氏貞心明鑒在，
宜存廣教勸諸家。
Phiên âm
Vị phu tuyết hận thế phi đa,
Tuy tiểu nhi thành diệc túc khoa.
Mỹ kế cổ lai thư bất thiểu,
Xảo ngôn kim vị ngọc vô hà.
Trư Sơn tự sự do lưu thạch,
Bạn thuỷ nhân sùng kế hữu hoa.
Nguyễn thị trinh tâm minh giám tại,
Nghi tồn quảng giáo khuyến chư gia.Dịch nghĩa
Vì chồng rửa hận đời chẳng có mấy,
Dù việc nhỏ nhưng thành sự thì cũng đáng khen.
Kế mỹ nhân xưa nay sách chép không ít,
Buông lời nói khéo mà giữ được thân trong sạch nay cũng chưa có.
Việc thờ tự ở đền Trư Sơn còn khắc vào bia đá,
Tại nơi ven sông người tôn kính càng ngày càng nhiều.
Tấm lòng trinh bạch ấy của Nguyễn Thị thật đáng làm gương,
Nên nêu rộng ra để khuyên người học tập.Bản dịch của Dương Văn Vượng
Vì chồng rửa hận đời không mấy,
Việc nhỏ nhưng thành cũng đáng khen.
Mẹo cổ mỹ nhân thường vẫn có,
Mà nay thân sạch khó ai toàn.
Trư Sơn thờ tự nêu bia đá,
Bên nước tôn sùng lại đẹp thêm.
Trinh bạch tấm lòng cô họ Nguyễn,
Làm gương cho gái chớ nên quên.
Bài thơ được chép trong sách Nam Châu ký của Trần Thiện Chánh, quê Bình Long, Gia Định, có vợ người ở Châu Cầu, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam.
Đền thờ ở dưới chân núi Con Lợn tại xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, trông ra sông Hoàng Long, thờ bà Nguyễn Thị Niên, thường gọi là đền Vực Vông. Theo bia đá niên hiệu Tự Đức thứ 20 (1867) ở chính tẩm đền: “Thần là vợ của Mỹ quận công, vì Mạc Hậu Hợp có ý muốn yêu thần, nên Mỹ quận bèn bỏ Mạc theo lê. Sau Chúa Trịnh sai Mỹ quận, Kế quận cùng ra trận, đến Gián Khẩu thì Kế quận giết Mỹ quận. Thần thấy chồng bị chết liền sai thị nữ lừa Kế quận xuống thuyền mình rồi sai thủ hạ chặt đầu Kế quận để tế chồng mình. Tế xong thần nhảy xuống sông tự trầm.”
Câu đối của Nguyễn Kỳ người An Lão, Bình Lục, đỗ tam giáp đồng tiến sĩ năm Cảnh Hưng thứ 9 (1748), quan Quốc Tử Giám tế tửu: “Thử sự bất dị đồ thiên phú hồng nhan ưu khả lự; Đãn văn vô thức sỉ địa sinh tử thụ bội chi tiền” (Việc ấy chẳng dễ gì, trời để má hồng lo đạo nghĩa; Hãy coi tuồng vô sỉ, đất sinh thao đỏ [là bọn quan lại] kẻ bất nhân).