20/04/2024 22:14Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Trần
Đăng bởi Vanachi vào 04/07/2008 09:33
Nguyên tác
稻畦千里赤如燒，
田野咻嗟意不聊？
后土山河方滌滌，
皇天雨露正迢迢。
吏胥網罟渾多竭，
民命膏脂半已消。
好把新詩當奏牘，
只今臥病未能朝。
Phiên âm
Đạo huề thiên lý xích như thiêu,
Điền dã hưu ta ý bất liêu?
Hậu thổ sơn hà phương địch địch,
Hoàng thiên vũ lộ chính thiều thiều!
Lại tư võng cổ hồn đa kiệt,
Dân mệnh cao chi bán dĩ tiêu.
Hảo bả tân thi đương tấu độc,
Chỉ kim ngoạ bệnh vị năng triều.Dịch nghĩa
Ruộng nương nghìn dặm đỏ như cháy,
Đồng quê than van, không biết trông cậy vào đâu?
Non sông của Hậu thổ đang nứt nẻ,
Mưa móc của Hoàng thiên hãy còn xa vời!
Lưỡi tham quan lại vơ vét hết kiệt,
Mỡ màng của dân đã cạn mất nửa.
Xin đem bài thơ mới này thay cho tờ tấu,
Hiện nay đang nằm trên giường bệnh chưa thể đến chầu được.Bản dịch của Đào Phương Bình
Mênh mông đồng lúa đỏ như thiêu,
Ngoài nội kêu than xiết nỗi sầu.
Dải đất non sông khô đến thế.
Từng trời mưa móc vắng làm sao!
Lưới tham quan lại vơ hầu kiệt,
Mạch sống dân gian cạn mỡ dầu.
Thơ mới này xin thay biểu tấu,
Vì đang nằm bệnh chửa về chầu.
Băng Hồ tướng công tức Trần Nguyên Đán, bố vợ tác giả.
Bài thơ có thể tả cảnh hạn hán đói kém, giặc dã quan tham vào các năm 1358 đến 1384. Đại Việt sử ký toàn thư ghi:
– Năm 1358: đại hạn và sâu ăn lúa, cá chết nhiều.
– Năm 1359: mưa lớn, nước to trôi cả nhà cửa, thóc lúa bị ngập.
– Năm 1362: sao chổi mọc. Đại hạn. Lại mưa to. Tha tù, giảm phân nửa tô thuế. Đói to.
– Năm 1369: mưa to gió lớn.
– Năm 1374: đại hạn.
– Năm 1379: đại hạn, đói to.
– Năm 1382: có nước to.
Năm 1384: qua bài thơ Giáp Tí hạ hạn, hữu sắc chư lộ đảo vũ, vị đảo nhi tiên vũ (Nhân hạn mùa hè năm Giáp Tí, có sắc chỉ cho các lộ cầu mưa, chưa cầu đã mưa), thì năm này bị hạn lớn.