26/04/2024 16:48Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 29/07/2005 11:48
Nguyên tác
樁木重重海浪前，
沉江鐵鎖亦徒然。
覆舟始信民猶水，
恃險難憑命在天。
禍福有媒非一日，
英雄遺恨幾千年。
乾坤今古無窮意，
卻在滄浪遠樹煙。
Phiên âm
Thung mộc trùng trùng hải lãng tiền,
Trầm giang thiết toả diệc đồ nhiên.
Phúc chu thuỷ tín dân do thuỷ[1],
Thị hiểm nan bằng mệnh tại thiên.
Hoạ phúc hữu môi phi nhất nhật,
Anh hùng di hận kỷ thiên niên.
Kiền khôn kim cổ vô cùng y,
Khước tại Thương Lang[2] viễn thụ yên.Dịch nghĩa
Cọc gỗ lớp lớp trồng trước sóng biển,
Xích sắt cũng được trầm dưới nước để phong toả như thế.
Thuyền có bị lật mới biết rằng dân chẳng khác gì nước,
Cậy vào địa thế hiểm trở cũng khó bằng mệnh trời.
Hoạ phúc đều có duyên do, đâu phải chỉ một ngày,
Anh hùng để lại mối hận nghìn năm.
Xưa nay ý trời đất thì vô cùng tận,
Lui về chốn cây cỏ mây trời ở đất Thương Lang xa xôi.Bản dịch của Hưởng Triều
Lớp lớp cọc ngăn giữa sóng nhồi,
Thêm ngầm dây sắt, uổng công thôi.
Lật thuyền, thấm thía: dân như nước,
Cậy hiểm mong manh: mệnh ở trời.
Họa phúc có nguồn, đâu bỗng chốc?
Anh hùng để hận, dễ gì nguôi?
Xưa, nay, trời đất vô cùng ý,
Nơi sóng xanh cây khói tuyệt trời...
Bài này nói về Hồ Quý Ly chống Minh giỏi nhưng không được dân ủng hộ, do đấy cuối cùng phải thất bại.
[1] Tuân Tử, triết gia nước Triệu, Trung Quốc (giữa thế kỷ 4 và 3 trước Công Nguyên) có câu: “Dân do thuỷ dã, thuỷ năng tải châu, nhi năng phúc châu” (Dân cũng như nước, nước chở thuyền được mà cũng làm đắm thuyền được). Tác giả ngụ ý về sách trị dân của Hồ Quí Ly.
[2] Phần hạ lưu sông Hán (Trung Quốc). Hai câu thơ 5 và 6 đề cập khúc sông này và những ngư phủ sống ở đây khiến nhớ lại bài ca Ngư Phủ của Khuất Nguyên trong Sở Từ. Cuối bài có hai câu “Thương Lang chi thuỷ thanh hề, khả dĩ trạc ngã anh; Thương Lang chi thuỷ trọc hề, khả dĩ trạc ngã túc” (Dòng nước Thương Lang trong, ta có thể giặt dải mũ; Dòng nước Thương Lang đục, ta có thể rửa chân). Trong thi văn, Thương Lang thường dùng để chỉ nơi ẩn dật.