27/04/2024 06:00Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vodanhthi vào 06/01/2010 07:30
Nguyên tác
懮養皇恩正勵磨，
家山回首樂如何。
同城賓佐臨何別，
附郭叟童塞路遮。
不管長途添白髪，
惟憂舊徑老黃花。
情深擬作攀留想，
帝世巢由恐未多。
Phiên âm
Ưu dưỡng hoàng ân chính lệ ma,
Gia sơn[1] hồi thủ lạc như hà?
Đồng thành tân tá lâm hà biệt,
Phụ quách tẩu đồng tái lộ già.
Bất quản trường đồ thiêm bạch phát,
Duy ưu cựu kính lão hoàng hoa.
Tình thâm nghĩ tác phàn lưu tưởng,
Đế thế Sào, Do[2] khủng vị đa.Dịch nghĩa
Ơn vua ưu đãi là nguồn khích lệ tinh thần lớn lao,
Ngoái đầu lại nhìn cố hương vui thú biết bao.
Khách sang trọng, người phò tá trong thành không phân biệt hết,
Bậc già cả, lớp trẻ trung ngoại thành không ngại đường xa cũng tìm đến.
Không quản đường công danh dài làm tóc bạc,
Chỉ lo lối đi vẫn như cũ mà mộng hoa cúc vàng đến thì đã già.
Nghĩ làm bài này để lưu lại mối tình sâu sắc,
Trong một đời vua không mấy ai được như Sào Phụ, Hứa Do.Bản dịch của Trần Bá Chí
Ơn vua ưu ái lộc dồi dào,
Nhìn lại cố hương vui biết bao!
Khách bạn trong thành thường tới gặp,
Trẻ già xa phố vẫn tìm vào.
Dẫu đầu tóc bạn còn rong ruổi,
Sợ cúc muộn màng lúc tuổi cao.
Lưu lại tiếng lòng tình thắm thiết,
Đời vua đâu được mấy Do, Sào?
Chế đài: chế đài là tổng đốc, Hoàng đại nhân đây là Hoàng Cao Khải (1850-1933), quê huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, đậu cử nhân thời Tự Đức. Làm Huấn đạo rồi thăng Tri huyện Thọ Xương Hà Nội, Tuần phủ Hưng Yên, Tổng đốc Hải Dương. Thăng Khâm sai kinh lược Bắc kỳ. Hoàng có nhiều mưu lược, nên năm 1893 được thực dân Pháp và Nam triều điều vào Huế làm Thượng thư bộ Binh để phủ dụ và đàn áp phong trào Cần vương yêu nước.
Bản phiên âm và chú thích của PGS.TS sử học Trần Bá Chí, bản dịch nghĩa của NXB Hải Phòng.
[1] Chỉ cố hương.
[2] Tức là hai người Sào Phủ và Hứa Do vốn là hai ẩn sĩ thời Đường, lấy cây que trong rừng làm nhà ở, ăn rau ăn củ mà sống vô tư qua ngày, không thích chuyện danh lợi, mọi người kính trọng. Vua Nghiêu nghe đồn, sai sứ mời Sào Phủ về triều để nhường ngôi. Sào Phủ nghe chuyện lấy làm lạ, liền cáo lui vào rừng. Vua Nghiêu lại sai sứ mời Hứa Do về để nhường ngôi. Hứa Do nghe vua nói xong, vừa chạy trốn vừa lấy tay vốc nước bờ sông rửa hai lỗ tai. Sứ hỏi tại sao làm như vậy? Hứa Do đáp: Rửa sạch tai, sợ chuyện bẩn trên đời bám vào tai.