29/03/2024 17:57Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới

Tế thiên địa văn
祭天地文

Tác giả: Doãn Khuê - 尹奎

Thể thơ: Thể loại khác (ngoài thơ); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 27/01/2020 16:45

 

Nguyên tác

外朗督學尹於山西團結日。

敢昭告于上下神祇鑒臨之下日。玆者某憑省堂熠請團結文神豪目嗣承往廣委府轄督同府縣員駐防員。並督協管員弁分派防截相机勦撫以寧地面用是夙夜憂勤深惟咈克負荷是惧。

竊思北圻諸轄盜賊烽起民人無一得安其所動煩九重霄肝此正臣子分內不可一日少安者。某以二十餘年養病承是同學聀身不能跨鞍射不能穿札。只以國家有事正當致力之秋。士君子立身覆載間一日生存即一日綱常之係為是強疾從戎。上仰朝廷威德次体督堂商委之意。是以日與紳弁及諸軍士感泣約誓:禁虜撂戒妄殺彫殺洙反亂招來降攷攷以弭盜安民為念夙夜惟虔神明是禱。

本月十一日親督手下與諸拹管分道進攻以寡敵眾乃能大獲勝狀神之賜也。玆因承省派出普賞及自支辦錢具禮謝使諸軍士人等共知仰沐嘉庥以昭厚貺。第念匪渠匪目未盡到案山海諸叫聚尚多真間閻里。民間懼烽刃滔水火無全。靜言思之可為之流涕痛哭。

伏望言聰默垂鑒格助順協靈不惟使某本道官兵所向有功而各道官兵得及早報捷使廣威地轄案堵如故。而方內諸轄均得一律相安惟此江山聲靈萬古輒敢披丹虔告。

伏惟尚饗!

Phiên âm

Ngoại Lãng đốc học Doãn ư Sơn Tây đoàn kết nhật.

Cảm chiêu cáo vu thượng hạ thần kỳ giám lâm chi hạ nhật. Tư giả mỗ bằng tỉnh đường tập thỉnh đoàn kết văn thân, hào mục tự thừa phái vãng Quảng Oai phủ hạt đốc đồng phủ huyện viên, trú phòng viên. Tịnh đốc hiệp quản viên biền, phân phái phòng tiệt, tương cơ tiễu phủ dĩ ninh địa diện dụng thị túc dạ ưu cần thâm duy phất khắc phụ hạ thị cụ.

Thiết tư Bắc Kỳ chư hạt, đạo tặc phong khởi, dân nhân vô nhất đắc an kỳ sở, động phiền cửu trùng tiêu cán, thử chính thần tử phận nội, bất khả nhất nhật thiểu an giả. Mỗ dĩ nhị thập dư niên dưỡng bệnh, thừa thị đồng học chức, thân bất năng khoa yên, xạ bất năng xuyên trát. Chỉ dĩ quốc gia hữu sự chính đương trí lực chi thu. Sĩ quân tử lập thân phú tái gian, nhất nhật sinh tồn tức nhất nhật cương thường chi hệ, vị thị cưỡng tật tòng nhung. Thướng ngưỡng triều đình uy đức, thứ thể đốc đường thương uỷ chi ý. Thị dĩ nhật dữ thân biền cập chư quân sĩ, cảm khấp ước thệ: Cấm lỗ lược, giới vọng sát, điêu sát, tru phản loạn, chiêu lai hàng, khảo khảo dĩ nhị đạo an dân vi niệm, túc dạ duy kiền thần minh thị đảo.

Bản nguyệt thập nhất nhật, thân đốc thủ hạ dữ chư hiệp quản phân đạo tiến công, dĩ quả địch chúng, nãi năng đại hoạch thắng trạng, thần chi tứ dã. Tư nhân thừa tỉnh phái xuất phổ thưởng cập tự chi biện tiền, cụ lễ tạ sử chư quân sĩ nhân đẳng cộng tri, ngưỡng mộc gia hưu dĩ chiêu hậu huống. Đệ niệm phỉ cừ, phỉ mục vị tận đáo án, sơn hải chư khiếu tụ thượng đa chân gian diêm lý. Dân gian cụ phong nhận, thao thuỷ hoả vô toàn. Tĩnh ngôn tư chi, khả vị chi lưu thế thống khốc.

Phục vọng, ngôn thông mặc thuỳ giám cách, trợ thuận hiệp linh, bất duy sử mỗ bản đạo quan binh sở hướng hữu công, nhi các đạo quan binh đắc cập tảo báo tiệp, sử Quảng Oai địa hạt án đỗ như cố. Nhi phương nội chư hạt quân đắc nhất luật tương an. Duy thử giang sơn, thanh linh vạn cổ, triếp cảm phi đan kiền cáo.

Phục duy thượng hưởng!

Bản dịch của Nguyễn Tiến Đoàn

Kính cáo trời đất soi xét điều bày tỏ dưới đây:

Tôi căn cứ vào lời thỉnh, lời mời của quan đầu tỉnh đoàn kết các vị văn thân, hào mục tiếp tục lên đường đi phủ Quảng Oai làm nhiệm vụ đốc đồng các huyện viên, các viên quan trú phòng, các hiệp quản và quân khoẻ mạnh trong phủ phân phái đi các nơi phòng thủ, tiêu diệt, vỗ về bọn giặc cướp để cho địa phương yên ổn. Ngày đêm (mỗ tôi) chăm lo, mưu tính nếu không thắng được giặc cướp thì lo lắng, sợ phụ lòng trông cậy.

Lại nghĩ đến các hạt ở xứ Bắc Kỳ giặc cướp nổi lên như ong, dân không một người nào được yên ổn, làm phiền lòng đến chốn cửu trùng. Đó chính là phận sự của kẻ bề tôi, không ngày nào có chút rảnh rang yên ổn. Mỗ tôi đã hơn hai mươi năm dưỡng bệnh. Nhờ vào chức học quan nên bản thân không biết cưỡi ngựa, bắn súng. Chỉ coi việc quốc gia hữu sự mà gắng sức khi tuổi đã xế chiều. Người sĩ quân tử lập thân trong trời đất, một ngày còn sống tức là một ngày coi cương thường là hệ trọng; vì thế cố gắng khắc phục bệnh tật theo đuổi việc nhung binh. Ngửa trông uy đức triều đình, thề lòng quan đốc đường thương lường uỷ nhiệm, lấy ngày này cùng các vị thân hào, các vị chỉ huy cùng toàn thể quân số cảm thông cùng thề ước với nhau: Cấm cướp bóc của dân, khuyên răn không được giết liều lĩnh, trừng trị bọn phản loạn, chiêu hồi cho chúng đầu hàng, phải cân nhắc kỹ làm cho dân yên, giặc cướp tan làm mục đích. Đêm đêm cung kính cầu đảo thần linh.

Ngày 11 tháng này tự mình đôn đốc thủ hạ cùng các vị Hiệp quản chia đường tiến công, lấy ít địch nhiều, cố gắng dành thắng lợi lớn, thần minh sẽ ban tứ cho chúng ta. Nay nhân có món tiền của tỉnh thưởng, cả tiền chi dùng của cá nhân sắm sửa lễ trời đất để quân sĩ đều biết. Ngửa trông sự che chở của thần minh soi sáng tấm lòng hiếu lễ đầy đặn. Mong cho bọn đầu sỏ và bè lũ phỉ chưa đến nộp mạng trước án, núi sông sẽ gọi chúng tụ tập trở về làng cũ. Dân gian sợ dao kiếm, chết trong nước lửa không sao kể xiết, bình tĩnh mà nghĩ, cảnh ấy phải khóc gào lên, nước mắt ròng ròng.

Lại mong cho lời này thần minh rủ lòng soi xét giúp cho đạo quân chúng tôi đến đâu thắng đó và các đạo quân khác cũng đều sớm lập chiến công, khiến cho địa hạt Quảng Oai yên ổn như xưa cùng các địa hạt khác cũng đều yên ổn. Ôi! Non sông này muôn đời thiêng liêng danh tiếng, dám xin rạch mở lòng son dâng lời kính cáo.

Phục duy thượng hưởng!
Vào đầu năm 1861, Doãn Khuê được bổ nhiệm Đốc học tỉnh Sơn Tây nơi đang có nhiều bọn phỉ nổi lên làm mất an ninh, cướp bóc tài sản, giết hại tính mạng dân chúng. Đến tháng 8 năm Tự Đức thứ 15 (1862), Tổng đốc Sơn Tây là Bùi Ái bị ốm, vua Tự Đức xuống chiếu cho Doãn Khuê thụ chức đó, nhưng ông xin miễn cứ để tạm quyền, khi nào hết giặc ông sẽ trở lại cương vị cũ. Rồi Bùi Ái chết, ông Đốc học họ Doãn đảm nhiệm việc chỉ huy tác chiến thay Tổng đốc. Bài này được soạn trong thời gian đó.

In từ trang: https://www.thivien.net/ » Doãn Khuê » Tế thiên địa văn