26/04/2024 06:59Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 28/12/2013 23:13
Nguyên tác
青蕨江頭夜作解，
蒞人山曉密雲驅。
州人久歎春多暑，
歸客休傷雨載途。
萬頃深田芳草地，
千村水竹輞川圖。
十年回首惟霜鬢，
羞見鄉翁立避衢。
Phiên âm
Thanh Quyết[1] giang đầu dạ tác giải,
Lị Nhân[2] sơn hiểu mật vân khu.
Châu nhân cửu thán xuân đa thử,
Quy khách hưu thương vũ tải đồ.
Vạn khoảnh thâm điền phương thảo địa,
Thiên thôn thuỷ trúc Võng Xuyên[3] đồ.
Thập niên hồi thủ duy sương mấn,
Tu kiến hương ông lập tị cù.Dịch nghĩa
Thanh Quyết, đầu sông đêm rời thuyền,
Lị Nhân, sớm núi mây vần vũ.
Người dân than mãi xuân nóng hạn,
Khách về chớ phiền mưa ngập đường.
Vạn khoảnh thâm điền, đất phương thảo,
Nghìn thôn thuỷ trúc, bức Võng Xuyên.
Mười năm nhìn lại chỉ tóc bạc,
Thẹn trông bô lão đứng nhường đường.Bản dịch của Nguyễn Văn Dũng Vicar
Rời sông Thanh Quyết dứt đêm trường
Núi sớm Lị Nhân đặc móc sương
Than mãi dân kêu xuân nóng nực
Khách về đừng ngại mưa đầy đường
Ruộng sâu vạn khoảnh vùng hương cỏ
Thuỷ trúc nghìn thôn đẹp cố hương
Ngoảnh lại mười năm tuy bạc tóc
Thẹn sao ông lão tránh nhường đường.
Bài thơ này được thấy trong bản khắc in Phương Đình Vạn lý tập và bản viết tay Bích viên tảo giám.
[1] Đoạn sông Đáy chảy qua làng Thanh Quyết, tổng Thanh Quyết, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, còn có tên là sông Thiên Phái, sông Bồ Cô.
[2] Đời Hán là đất quận Giao Chỉ. Đời Lý gọi là châu Lị Nhân 蒞仁州. Sử chép các vua Lý Thái Tông, Lý Nhân Tông từng cho dựng hành cung ở châu Lị Nhân (Toàn thư, BK2-35a). Đời Trần cũng gọi là châu Lị Nhân (bản in Việt sử lược in sót nét thành Vị Nhân 位仁). Thời thuộc Minh là huyện Lị Nhân thuộc phủ Giao Châu, đến đời Lê Thánh Tông thăng làm phủ, thuộc Sơn Nam thừa tuyên. Các vương triều sau vẫn theo thế. Năm Minh Mạng thứ 3 (1822) đổi là phủ Lý Nhân 里仁府, vẫn gồm 5 huyện Kim Bảng, Duy Tiên (trước Lê Trung Hưng là Duy Tân), Thanh Liêm, Nam Xương (Nam Xang), Bình Lục như thời Lê Sơ. Năm 1831, Minh Mạng cho lập tỉnh Hà Nội và sáp nhập phủ Lý Nhân của trấn Sơn Nam vào tỉnh Hà Nội. Năm Thành Thái thứ 3 (1890), tách phủ Lý Nhân làm tỉnh Hà Nam.
[3] Tên vùng sông nước, tức Võng Cốc thuỷ, các dòng nước đổ về như mạng lưới đan xen cùng núi non, phong cảnh hữu tình nên có tên như vậy. Nay tại phía nam Lam Điềm, Thiểm Tây, Trung Hoa. Thời Đường, Vương Duy từng đến đây, ông tập hợp thơ điền viên của mình, lấy tên Võng Xuyên tập. Từ đó, Võng Xuyên được dùng để chỉ phong cảnh diễm lệ, tươi sáng.