Minh nguyệt thiên

明月篇

Qua ánh trăng, tác giả đã nêu số phận của con người không phân biệt, từ quý tộc đến thứ dân, có buồn, vui, hạnh phúc, suốt cả chiều dài lịch sử, từ Tần Hán, quá các triều đại, kẻ khóc người cười.

[1] Đây chỉ kinh đô.
[2] Theo thần thoại, có chín tầng thành trên núi Côn Lôn, tầng trên nhất là Tằng Thành, còn gọi là Thiên Đình, nơi ở của Thiên Đế.
[3] Lầu gác bốn mặt có hành lang.
[4] Đường thông đi các ngả.
[5] Cửa chạm khắc các vòng ngoắc vào nhau.
[6] Tên đài do Tề Cảnh Công thời Xuân Thu xây cất. Đài hiện còn ở huyện Quảng Nhiêu, Sơn Đông.
[7] Nơi ở của hoàng thân quốc thích.
[8] Ao ngọc, gọi cho đẹp.
[9] Lộng Ngọc, con gái Tần Mục Công cùng ở với Tiêu Sử, trên lầu Phụng Hoàng thổi tiêu, sau cùng cưỡi phượng về cõi tiên.
[10] Chỉ tiếng dế kêu buồn khi thu sang ở trước nhà.
[11] Đậu Thao thứ sử Tần Châu đời Tiền Tần, vợ là Tô Huệ nhớ chồng, dệt gấm thành bài Chức cẩm hồi văn, gửi cho chồng.
[12] Chỉ việc Hán Vũ Đế muốn xây nhà vàng cho em họ là A Kiều.
[13] Tên cung nhà Hán, nơi thái hậu thường ở. Sau khi Ban tiệp dư, phi của Hán Thành Đế thất sủng, ở cung Trường Tín để hầu thái hậu.
[14] Cửa sổ hoa đẹp.
[15] Là chim én, cũng chỉ Triệu Phi Yến, sủng phi của Hán Thành Đế.
[16] Tên cung nhà Hán, nơi Thành Đế và Triệu Phi Yến ở.
[17] Sau khi Ban tiệp dư thất sủng, ở cung Trường Tín, làm bài Oán ca hành lấy cái quạt khi thu sang bị bỏ rơi để gửi nỗi oán tình.
[18] Tên núi ở biên cương mạn tây bắc vào thời Tần Hán, nay gọi là núi A Nhĩ Thái, ở phía bắc Tân Cương, tây Mông Cổ.
[19] Tức Thượng Lâm uyển, vườn cũ thời Tần, đến thời Hán Vũ Đế mở rộng, dấu cũ nay ở vùng phụ cận Trường An, Thiểm Tây. Hai câu này dùng việc Tô Vũ bị giữ ở Hung Nô, sau sứ nhà Hán nói dối Thiền Vu Hung Nô là bắt được tin thư của Tô Vũ do hồng nhạn mang về.
[20] Tên cửa quan thời cổ, đặt từ thời Hán Vũ Đế, dấu cũ nay ở Đôn Hoàng, Cam Túc.
[21] Màn có tua kết bằng sợi ngũ sắc.
[22] Bức rèm có dắt lông chả làm trang sức.
[23] Chín mươi ngày mùa thu.
[24] Chỉ Trác Văn Quân bỏ trốn theo Tư Mã Tương Như, mở lò nấu rượu ở Lâm Cùng. Dùng điển này chỉ số phận gái mới goá không bằng Trác Văn Quân.
[25] Từ bài Đoản ca hành của Tào Tháo: “Nguyệt minh tinh hy, Ô thước nam phi”, hình dung phiêu bạt, không nơi nương tựa.
[26] Dùng việc người con gái đánh đàn tỳ bà trong bài Tỳ bà hành của Bạch Cư Dị.
[27] Chỉ nước mắt.
[28] Loài cây sống ở bên nước.
[29] Nhị bát và tam ngũ là ngày 16 và ngày 15, tức hai ngày trăng đẹp nhất trong tháng.
[30] Truyền thuyết Kỳ Vương đời Đường có noãn ngọc yên, cưỡi lên thấy ấm.
[31] Lấy ý trong bài Tỳ bà hành của Bạch Cư Dị.
[32] Bình phong bằng bạc.
[33] Loại nhạc khí có giây thời cổ.
[34] Người xưa đeo vòng vào đầu đao trận, có ý là”hoàn hương” (quay về quê). Đại đao chiết tức là không có ngày về quê.
[35] Chỉ vầng trăng khuyết.