18/04/2024 22:37Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Trung Đường
Đăng bởi tôn tiền tử vào 30/11/2014 07:47
Nguyên tác
君不見：
夸父逐日窺虞淵，
跳跟北海超昆侖。
披霄抉漢出沆瀣，
瞥裂左右遺星辰。
須臾力盡道渴死，
狐鼠蜂蟻爭噬吞。
北方竫人長九寸，
開口扺掌更笑喧。
啾啾飲食滴與粒，
生死亦足終天年。
睢盱大志小成遂，
坐使兒女相悲憐。
Phiên âm
Quân bất kiến,
Khoa Phụ[1] trục nhật khuy Ngu Uyên[2],
Đào cân bắc hải siêu Côn Luân[3].
Phi tiêu quyết Hán[4] xuất hãng dới,
Miết liệt tả hữu di tinh thần.
Tu du lực tận đạo khát tử,
Hồ thử phong nghĩ tranh phệ thôn.
Bắc phương Tĩnh nhân[5] trường cửu thốn,
Khai khẩu chỉ chưởng canh tiếu huyên.
Thu thu ẩm thực trích dữ lạp,
Sinh tử diệc túc chung thiên niên.
Huy hu đại chí tiểu thành toại,
Toạ sử nhi nữ tương bi lân.Dịch nghĩa
Bạn chẳng thấy:
Khoa Phụ đuổi theo mặt trời đặng được nhìn Ngu Uyên,
Bay từ biển bắc qua núi Côn Luân.
Xé khí quanh mặt trời, vượt Ngân hà, vào không trung,
Bỏ lại sao mai bên phải bên trái về phía sau.
Chẳng bao lâu kiệt sức rồi chết khát,
Xác rơi xuống bị chồn chuột ong kiến tranh nhau nhai nuốt.
Ở phương bắc có giống người Tĩnh cao có chín tấc,
Tay vỗ miệng tranh luận rồi cười rộ với nhau.
Bi bô ăn từng hạt, uống từng giọt,
Vậy mà sống thọ tới cuối đời.
Ta nay trợn mắt lên thấy chí lớn mà thành công nhỏ,
Ngồi coi đàn bà con nít cảm thương cho mình.Bản dịch của Nguyễn Minh
Ông chẳng thấy,
Nhìn được Ngu Uyên, Khoa Phụ cố
Rượt vầng dương, quá biển, Côn Luân.
Vượt ngân, xé khí vào không tận,
Rồi bỏ sao mai lại cuối cùng.
Sức tàn nên chết khát liền thay,
Chồn chuột, kiến ong rỉa tức thời.
Phương bắc Tĩnh nhân cao chín tấc,
Vỗ tay, tranh luận rộn vui cười.
Uống từng giọt, mỗi hạt ăn nhơi,
Nhưng họ thọ cho đến tuổi trời.
Ngộ thấy chí to, thành quả nhỏ,
Ngồi nhìn đám trẻ xót mình thôi.
Liễu Tông Nguyên tuy đang làm quan tới giám sát ngự sử ở trong triều, nhưng hằng quan tâm tới dân nghèo khốn khó. Năm 805 ông theo phe cải cách, thay đổi chính sách cho dân được ấm no hơn. Được vài tháng thì phe bảo thủ mạnh hơn lật ngược tình thế, chúng giáng chức toàn bộ phe cải cách của ông và đày đi xa. Bài này ngụ ý thương cho chính ông và nhóm của ông khi mộng ước không thành.
[1] Tên một thần nhân.
[2] Tên vị thần trên mặt trời. Câu này trích từ một câu trong sách Liệt tử, thiên Thang vấn: "Khoa Phụ bất lượng lực, dục truy nhật ảnh; Trục chi vu Ngung cốc chi tế". Ngung cốc là nơi Ngu Uyên trú ngụ.
[3] Tên núi lớn ở phía tây Trung Quốc.
[4] Sông Ngân hà trên trời.
[5] Giống người Tĩnh trong thần thoại, cao có 9 tấc. Trong bài chỉ nhóm của ông sau khi bị giáng chức.