03/05/2024 05:05Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 16/04/2007 20:40
Nguyên tác
浮俗升沉五十年，
故山泉石負情緣。
虛名實禍殊堪笑，
眾謗孤忠絕可憐。
數有難逃知是命，
文如未喪也關天。
獄中牘背空遭辱，
金闕何由達寸箋。
Phiên âm
Phù tục thăng trầm ngũ thập niên,
Cố sơn tuyền thạch phụ tình duyên.
Hư danh thực hoạ thù kham tiếu,
Chúng báng cô trung tuyệt khả liên.
Số hữu nan đào tri thị mệnh,
Văn[1] như vị táng dã quan thiên.
Ngục trung độc bối[2] không tao nhục,
Kim khuyết hà do đạt thốn tiên.Dịch nghĩa
Nổi chìm trong cảnh phù tục đã năm mươi năm
Đành phụ với khe đá núi cũ
Danh hư mà hoạ thực, thật đáng buồn cười
Chúng nhạo kẻ trung thành đơn độc thật đáng thương hại
Khó chạy khỏi số trời, biết là có mạng
Nền văn cũng chưa mai một nhờ trời
Trong ngục xem lưng tờ giấy, thật là nhục nhã
Làm sao đạt được tờ giấy (khiếu oan) đến cửa khuyết vàng (cung vua)?Bản dịch của Lê Cao Phan
Năm mươi năm thế tục bình bồng
Khe núi lòng cam bội ước chung
Cười nạn hư danh, trò thực họa
Thương phường báng bổ kẻ cô trung
Mạng đà định số, làm sao thoát
Trời chửa mất văn, vẫn được dùng
Lao ngục đau nhìn lưng mảnh giấy
Oan tình khó đạt tới hoàng cung.
Bài thơ này hẳn là được sáng tác năm Thuận Thiên thứ 2 (1429) lúc tác giả bị bắt giam vì nghi có liên can với tướng Trần Nguyên Hãn, anh em họ ngoại của tác giả, từng theo Lê Lợi tại Lam Sơn nhưng bị Lê Lợi bức tử (trầm mình) vì nghi làm phản.
[1] Ý nói về văn trị.
[2] Mặt trái tờ giấy trong ngục. Theo Hán Thư (Chu Bột liệt truyện), Chu Bột là công thần của Hán Cao Tổ (Trung Quốc) có công giúp khôi phục nhà Hán, làm đến chức Hữu thừa tướng, nhưng bị vu là muốn làm phản nên bị hạ ngục. Họ Chu phải dùng nghìn vàng hối lộ cho quan cai ngục để được giải cứu. Khi thẩm vấn, quan ngục viết chữ ở lưng tờ giấy đang cầm đọc để nhắc ông nêu tên nàng dâu trưởng của ông là một công chúa ra làm chứng minh oan cho ông, nhờ đấy ông được tha. Đấy là xuất xứ của cụm từ độc bối (lưng tờ giấy, có viết chữ).