28/04/2024 05:15Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi Vanachi vào 06/02/2019 23:35
Nguyên tác
姑惡一聲愁殺人，
姑來春去不知春。
撤他桑杜為門戶，
只有婦夫無君臣。
處處白衣驕白日，
村村紅荔走紅塵。
姑來姑不苦煩熱，
回首東風淚濺巾。
Phiên âm
Cô ác nhất thanh sầu nhất nhân,
Cô lai xuân khứ bất tri xuân.
Triệt tha tang đỗ vi môn hộ[1],
Chỉ hữu phụ phu vô quân thần.
Xứ xứ bạch y kiêu bạch nhật,
Thôn thôn hồng lệ tẩu hồng trần[2].
Cô lai cô bất khổ phiền nhiệt,
Hồi thủ đông phong lệ tiễn cân.Dịch nghĩa
Một tiếng kêu cô ác buồn chết chết người ta,
Cô về thì xuân đi cô không biết xuân.
Lấy tổ rễ dâu của chi khác làm tổ của mình,
Chỉ có vợ chồng mà không có vua tôi.
Đến đâu đều áo trắng khoe khoang giữa ban ngày,
Nơi nào quả vải đỏ cũng tới tấp trong bụi hồng.
Cô đến cô không thấy khổ vì nóng nực,
Ngoảnh đầu nhớ đến gió xuân giọt lệ thấm khăn.Bản dịch của Đỗ Đình Tuân
“Ác cô” nghe chết người buồn
Mi về báo hạ mùa xuân qua rồi
Có vợ chồng chẳng vua tôi
Đẻ nhờ tổ khác nhờ người nuôi con
Ban ngày áo trắng khoe khoang
Thấy cây vải đỏ vội vàng đến ăn
Biết gì nóng nực khó khăn
Ngoảnh đầu lại nhớ gió xuân lệ tràn
Rút từ Quế Sơn thi tập (A.469).
“Cô ác” theo tiếng Trung Quốc thì tiếng gần với tiếng kêu của chim “tu hú”. “Cô ác” lại có nghĩa là mẹ chồng ác. Tục truyền một người nàng dâu bị mẹ chồng ngược đãi, chết oan hoá thành giống chim kêu tiếng “cô ác”. Nhân đó người ta gọi là chim cô ác. Tiếng Việt tiếng kêu của con chim này lại gần với tiếng “tu hú”, nên dân ta gọi là chim tu hú. Có thể bài này tác giả mượn chim cô ác để đả kích người Pháp một cách kín đáo.
[1] Tục truyền chim tu hú là loài chim không biết làm tổ, thường đẻ trứng vào tổ chim khác đã làm sẵn. Tác giả đã dùng chữ của thơ trong Kinh thi “Triệt bỉ tương đỗ, Trù mâu dũ hộ” (Tha rễ dâu kia, Ràng rịt cửa tổ mình).
[2] Câu này nhắc truyện Dương Quý Phi đời Đường thích ăn vải ở quận Nam Hải là nơi có tiếng vải ngon. Khi đến mùa vải dân ở đây phải phi ngựa chạy ngày đêm đem tiến để kịp cho vải còn tươi. Có khi cả người lẫn ngựa chết ở dọc đường. Thơ Đỗ Mục có câu “Nhất kỵ hồng trần phi tử tiếu, Vô nhân tri thị lệ chi lai” (Một ngựa phi trong đám bụi hồng làm cho nàng phì cười, Nào ai biết đâu rằng ngựa ấy đã đem quả vải đến). Ở nước ta mùa hè vải chín tu hú kêu nhiều.