26/04/2024 22:34Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Bắc Tống, Liêu
Đăng bởi Đông Hải Cù Sinh vào 06/06/2020 15:02
Nguyên tác
楚人悲屈原，
千載意未歇。
精魂飄何處，
父老空哽咽。
至今滄江上，
投飯救飢渴。
遺風成競渡，
哀叫楚山裂。
屈原古壯士，
就死意甚烈。
世俗安得知，
眷眷不忍決。
南賓舊屬楚，
山上有遺塔。
應是奉佛人，
恐子就淪滅。
此事雖無憑，
此意固已切。
古人誰不死，
何必較考折。
名聲實無窮，
富貴亦暫熱。
大夫知此理，
所以持死節。
Phiên âm
Sở nhân bi Khuất Nguyên,
Thiên tải ý vị hiết.
Tinh hồn phiêu hà xứ,
Phụ lão không cánh yết.
Chí kim thương giang thượng,
Đầu phạn cứu cơ khát[1].
Di phong thành cạnh độ[2],
Ai khiếu Sở sơn liệt.
Khuất Nguyên cổ tráng sĩ,
Tựu tử ý thậm liệt.
Thế tục an đắc tri,
Quyến quyến bất nhẫn quyết.
Nam Tân[3] cựu thuộc Sở,
Sơn thượng hữu di tháp.
Ưng thị phụng Phật nhân,
Khủng tử tựu luân diệt.
Thử sự tuy vô bằng,
Thử ý cố dĩ thiết.
Cổ nhân thuỳ bất tử,
Hà tất giao khảo chiết.
Danh thanh thực vô cùng,
Phú quý diệc tạm nhiệt.
Đại phu[4] tri thử lý,
Sở dĩ trì tử tiết.Dịch nghĩa
Người đất Sở thương Khuất Nguyên,
Ngàn năm tình cảm cũng không hết.
Linh hồn ông không biết phiêu bạt nơi nào,
Phụ lão vẫn nghẹn ngào hoài thương tiếc.
Đến nay trên sông xanh,
Người ta vẫn ném thức ăn bánh trái xuống sông để cứu ông khỏi phải đói khát.
Đến nay còn có phong tục đua thuyền,
(Người đua) hò reo khiến núi Sở phải nứt ra.
Khuất Nguyên vốn là bậc tráng sĩ xưa,
Dù chết vẫn kiên quyết giữ lòng lẫm liệt.
Người đời thì sao biết được điều này,
(Với cái chết) thường quyến luyến không đành dứt bỏ.
Nam Tân xưa kia thuộc đất Sở,
Trên núi cao hiện vẫn còn lại ngọn tháp.
Vốn ban đầu là nơi thờ Phật,
Vì người ta sợ ông phải lưu lạc mà tuyệt diệt (nên thờ ông).
Câu chuyện này tuy chẳng có bằng chứng gì,
Nhưng tấm lòng ấy nghe thật thống thiết.
Người xưa ai mà chẳng chết,
Cần gì phải so đo thọ lâu hay yểu triết.
Danh tiếng thật là vô cùng,
Còn giàu sang cũng chỉ là tạm bợ mà thôi.
Quan Tam Lư đại phu hẳn biết lẽ này,
Nên mới ôm giữ tấm lòng tử tiết như vậy.Bản dịch của Châu Hải Đường
Dân Sở thương Khuất Nguyên,
Ngàn năm tình chẳng hết.
Hồn phách bay nơi nào,
Nghẹn ngào hoài thương tiếc.
Sông xanh mãi đến giờ,
Ném bánh cứu đói khát.
Nay còn tục đua thuyền,
Núi Sở rung hò hét.
Khuất Nguyên tráng sĩ xưa,
Đến chết lòng lẫm liệt.
Người đời có biết đâu,
Quyến luyến không đành quyết.
Nam Tân xưa thuộc Sở,
Trên núi còn ngọn tháp.
Thờ Phật vốn là nơi,
Thờ ngài khỏi mai một.
Chuyện này tuy vô bằng,
Tình này nghe thống thiết.
Thọ yểu đắn đo gì,
Người xưa ai chẳng chết.
Danh tiếng thật vô cùng,
Giàu sang chỉ tạm biết.
Đại phu hiểu lẽ này,
Thà chết ôm khí tiết.
Tác giả có chú thích ở tiêu đề: “Tại Trung Châu, nguyên bất đương hữu bi tháp ư thử, ý giả hậu nhân truy tư, cố vi tác chi” (Tháp này ở Trung Châu, ở đây vốn không phải có bia tháp, ý chừng người sau nhớ đến ông nên mới dựng ra). Bài thơ này tác giả làm năm Gia Hựu thứ 4 khi đi qua Trung Châu. Vì câu chuyện Khuất Nguyên không có liên quan gì tới đất Trung Châu nên tác giả mới có chú thích này.
[1] Sau khi Khuất Nguyên nhảy xuống sông tự vẫn, dân nước Sở thương ông nên cứ đến ngày ông mất (5/5 âm lịch) lại làm các loại bánh trái ném xuống sông để cầu mong ông khỏi bị đói khát.
[2] Người ta còn tổ chức thi đua thuyền trên sông mô tả lại cảnh tìm cứu Khuất Nguyên và đánh đuổi tôm cá khỏi ăn thịt ông, đến nay trở thành lễ hội đua thuyền Đoan Ngọ.
[3] Địa danh, tức Trung Châu.
[4] Khuất Nguyên từng giữ chức Tam Lư đại phu ở nước Sở nên người ta thường gọi ông là Khuất đại phu.