25/04/2024 18:37Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Cổ phong (cổ thể); Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Minh
Đăng bởi tôn tiền tử vào 25/02/2019 15:28
Nguyên tác
四月水殺麥，
五月水殺禾。
茫茫阡陌殫為河，
殺禾殺麥猶自可。
更有稅官來殺我。
千人奮梃出，
萬人夾道看。
斬爾木，揭爾竿。
隨我來，殺稅官！
稅官來，百姓哭。
虎負嵎，猱升木。
壯士來，中貴走，
十二人，三授首。
歡樂崇朝不及夕，
倏忽頭顱已狼藉。
投畀烏鳶鳥不食。
Phiên âm
Tứ nguyệt thuỷ sát mạch,
Ngũ nguyệt thuỷ sát hoà.
Mang mang thiên mạch đàn vi hà,
Sát hoà sát mạch do tự khả.
Cánh hữu thuế quan lai sát ngã.
Thiên nhân phấn đĩnh xuất,
Vạn nhân giáp đạo khan.
Trảm nhĩ mộc, yết nhĩ can.
Tuỳ ngã lai, sát thuế quan!
Thuế quan lai, bách tính khốc.
Hổ phụ ngung[1], nao[2] thăng mộc.
Tráng sĩ lai, trung quý tẩu,
Thập nhị nhân, tam thụ thủ.
Hoan lạc sùng triêu bất cập tịch,
Thúc hốt đầu lô dĩ lang tạ.
Đầu tý ô diên[3] điểu bất thực.Dịch nghĩa
Nước tháng tư làm mất lúa mạch
Nước tháng năm làm mất lúa nước
Bờ thửa bao la thảy thành sông
Mất lúa mạch lúa nước còn được
Lại còn có quan thuế đến giết ta
Nhìn người hăng vùng lên
Vạn người xem chặt đường
Đốn cây làm gậy, dựng tre làm cờ
Đi theo ta, giết quan thuế
Quan thuế đến, trăm họ khóc
Hổ giữ hẻm núi,vượn chạy lên cây
Tráng sĩ đến quan hoạn trốn chạy
Mười hai tên, ba đã phơi thây
Vui sáng không kịp đến tối
Chốc một đầu lâu rơi ngập ngụa
Quẳng cho diều quạ, quạ không rỉaBản dịch của Lê Xuân Khải
Nước tháng tư mất trôi lúa mạch
Nước tháng năm kê sạch như không
Thửa bờ bát ngát thành sông
Nhà nhà đành hết chờ trông đến mùa
Quan thuế lại tìm ta để giết
Nghìn người hăng tay xiết kéo ra
Vạn người xem chặt đường đê
Đẵn cây làm gậy dựng tre làm cờ
Giết quan thuế theo ta lùng nó
Chúng đến đây trăm họ khóc gào
Hổ giữ hẻm vượn trèo cao
Ra tay tráng sĩ, chạy nhào hoạn quan
Mười hai đứa ba tên bị giết
Sáng vui sao chẳng hết một ngày
Đầu lâu chốc một đã rơi
Quẳng cho diều quạ quạ thời không ăn
Bài thơ này là ghi chép sớm nhất về Cát Thành (lại có tên là Cát Hiền, 1568-1630), lãnh đạo cuộc nổi dậy của thị dân Tô Châu. Năm Vạn Lịch thứ 29, thái giám Tôn Long đến Tô Châu thu thuế dệt, bọn tuổi trẻ càn rỡ ở địa phương đút lót để mua chức uỷ nhiệm quan, toả ra khắp nơi sách nhiễu thuế buôn, cướp vét tiền của dân, dân tình không sống nổi. Thợ dệt Cát Thành kéo hơn hai nghìn người dân, giương cờ tre cầm gậy gộc đuổi Tôn Long phải chạy trốn, quân nổi dậy bắt quan uỷ nhiệm đầu xỏ ở quán Huyền Diệu, bị quần chúng đánh chết ngay. Sau đó Cát Thành tự thú, nhận trách nhiệm về mình. Ông bị hạ ngục, sau được tha.
[1] Mạnh Tử: “Hữu chúng trục hổ, hổ phụ ngung mạc chi cảm anh” (Đám đông đuổi hổ, hổ vào hỏm núi, không ai dám xông vào). Đây lấy hổ để chỉ quan thuế, khi dân nổi dậy, ngoan cố chống lại.
[2] Thuộc loài vượn, chỉ tay chân của quan thuế.
[3] Diều quạ. Câu này chỉ xác của bọn tay chân quan thuế, chết nằm ngổn ngang, diều quạ ăn đến nỗi không thể ăn được nữa.