27/04/2024 11:58Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi Nguyễn Đông Ngạn vào 20/03/2010 10:56
Nguyên tác
五十年華七尺軀，
剛腸如鐵卻成柔。
風吹窗外黃花謝，
露浥庭前綠柳癯。
碧漢望窮雲杳杳，
黃梁夢醒夜悠悠。
蓬萊山上音容斷，
冰玉幽魂入夢無。
Phiên âm
Ngũ thập niên hoa thất xích[1] khu,
Cương trường như thiết khước thành nhu.
Phong xuy song ngoại hoàng hoa tạ,
Lộ ấp đình tiền lục liễu cù.
Bích hán vọng cùng vân diểu diểu,
Hoàng lương[2] mộng tỉnh dạ du du.
Bồng Lai sơn thượng âm dung đoạn,
Băng ngọc u hồn nhập mộng vô.Dịch nghĩa
Tấm thân bảy thước đã năm mươi tuổi,
Lòng cứng như sắt cũng hoá thành mềm.
Gió thổi ngoài cửa sổ khiến hoa vàng tàn tạ,
Sương đẫm trước sân, khiến liễu biếc héo gày,
Nhìn tít trời xanh, mây bay mờ mịt,
Giấc mộng kê vàng chợt tỉnh, lòng vời vợi lúc đêm khuya.
Trên đỉnh Bồng Lai, giọng nói dáng người đã khuất,
U hồn băng ngọc đã vào giấc mộng hay chưa?Bản dịch của Cao Huy Giu
Bẩy thước thân kia đã ngũ tuần,
Lòng như sắt cứng cũng mềm dần.
Gió rung làm héo hoa ngoài cửa,
Sương dãi thêm gầy liễu trước sân.
Tầng biếc trông xa mây thăm thẳm,
Kê vàng tỉnh giấc những phân vân.
Âm dương cách biệt non Bồng vắng,
Băng ngọc hồn thiêng nhập mộng chăng?
Sử chép, tháng giêng năm Đinh Tị (1497), nhà vua ốm nặng, biết khó qua khỏi, ông bèn tựa ngọc kỷ mệnh cho thái tử Tăng (Lê Hiến Tông) lên nối ngôi và làm bài thơ tuyệt mệnh này. Đây là bài thơ cuối cùng trong đời ông. Ông mất ngày 29 tháng giêng năm Đinh Tị (1497). Qua bài này, tâm tư nhà vua rất trong sáng, khảng khái; nhận thức cuộc sống như những nhân sĩ, những thi sĩ bình thường; coi cuộc đời rút cục như giấc mộng, không hề có giọng “kẻ cả dạy đời”.
(Bản dịch trong sách Đại Việt sử ký toàn thư)
[1] Tức bảy thước ta ngày xưa, khoảng hai gang tay, bảy thước khoảng 1 mét rưỡi.
[2] Giấc mộng kê vàng. Lư Sinh người thời Đường, một hôm gặp một đạo sĩ rút trong túi ra một cái gối, bảo Sinh gối đầu lên ngủ sẽ được như ý. Sinh nghe theo. Lúc ấy chủ nhân đang nấu nồi cháo kê. Sinh ngủ thiếp đi, mơ thấy mình lấy con gái nhà giầu, đi thi đỗ tiến sĩ, làm quan to, con cháu đông đúc thành đạt, bản thân Sinh 80 tuổi mới mất. Lúc Sinh tỉnh dậy, nồi cháo kê vẫn chưa chín. Trong văn học cổ, người ta dùng điển “giấc mộng kê vàng” để ví cuộc đời là hư ảo, không thật, đừng bám víu vào nó.