09/10/2024 04:26Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thể loại khác (ngoài thơ); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Lý
Đăng bởi Vanachi vào 02/07/2008 07:35
Nguyên tác
天生蒸民,君德則睦。君民之道,務在養民。今聞,宋主昏庸,不循聖范。聽安石貪邪之計,作青苗助役之科。使百姓膏脂涂地,而資其肥己之謀。
蓋萬民資賦於天,忽落那要离之毒。在上固宜可憫,從前切莫須言。
本職奉國王命,指道北行。欲清妖孽之波淘,有分土無分民之意。要掃腥穢之污濁,歌堯天享舜日之佳期。
我今出兵,固將拯濟。檄文到日,用廣聞知。切自思量,莫懷震怖。
Phiên âm
Thiên sinh chưng dân, quân đức tắc mục. Quân dân chi đạo, vụ tại dưỡng dân. Kim văn, Tống chủ hôn dung, bất tuần thánh phạm. Thính An Thạch tham tà chi kế, tác “thanh miêu”, “trợ dịch” chi khoa. Sử bách tính cao chi đồ địa, nhi tư kỳ phì kỷ chi mưu.
Cái vạn dân tư phú ư thiên, hốt lạc na yếu li chi độc. Tại thượng cố nghi khả mẫn, tòng tiền thiết mạc tu ngôn.
Bản chức phụng quốc vương mệnh, chỉ đạo Bắc hành. Dục thanh yêu nghiệt chi ba đào, hữu phân thổ vô phân dân chi ý. Yếu tảo tinh uế chi ô trọc, ca Nghiêu thiên hưởng Thuấn nhật chi giai kỳ.
Ngã kim xuất binh, cố tương chủng tế. Hịch văn đáo nhật, dụng quảng văn tri. Thiết tự tư lường, mạc hoài chấn bố.Bản dịch của Trần Văn Giáp
Trời sinh ra dân chúng, Vua hiền ắt hoà mục. Đạo làm chủ dân, cốt ở nuôi dân. Nay nghe vua Tống ngu hèn, chẳng tuân theo khuôn phép thánh nhân, lại tin kế tham tà của Vương An Thạch, bày những phép "thanh miêu", "trợ dịch", khiến trăm họ mệt nhọc lầm than mà riêng thoả cái mưu nuôi mình béo mập.
Bởi tính mệnh muôn dân đều phú bẩm tự trời, thế mà bỗng sa vào cảnh éo le độc hại. Lượng kẻ ở trên cố nhiên phải xót. Những việc từ trước, thôi nói làm gì!
Nay bản chức vâng mệnh quốc vương chỉ đường tiến quân lên Bắc, muốn dẹp yên làn sóng yêu nghiệt, chỉ có ý phân biệt quốc thổ, không phân biệt chúng dân. Phải quét sạch nhơ bẩn hôi tanh để đến thuở ca ngày Nghiêu, hưởng tháng Thuấn thăng bình!
Ta nay ra quân, cốt để cứu vớt muôn dân khỏi nơi chìm đắm. Hịch văn truyền tới để mọi người cùng nghe. Ai nấy hãy tự đắn đo, chớ có mang lòng sợ hãi!
Năm 1075, vua quan nhà Tống chuẩn bị xâm lược nước ta, Lý Thường Kiệt cùng Tông Đản chủ động đem quân đánh vào hậu cứ quân Tống, chặn đứng cuộc xâm lược. Nhiều đồn luỹ, kho chứa lương thực, khí giới của giặc ở các châu Ung, Khâm, Liêm bị phá huỷ. Trong dịp này, Lý Thường Kiệt làm một số bài lộ bố văn gửi dân các vùng này, nhưng hiện chỉ tìm thấy bài này (do cụ Trần Văn Giáp phát hiện trong một bản Việt điện u linh ở thư viện Viện Khoa học xã hội). Các bài khác chỉ thấy trích từng câu trong một số sách sử đời Tống hoặc các sách An Nam chí lược, An Nam chí.