21/04/2024 01:59Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ca trù (hát nói); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi tôn tiền tử vào 07/02/2020 21:03
Mưỡu:
Cuộc đời ba chén rượu nồng,
Lưu Linh[1], Lý Bạch[2] xưa cùng bạn ta.
Khi vui bốn bể một nhà,
Khi say dốc cả sơn hà một tay.
Nói:
Tuý lý kiền khôn đô ngụ vật[3],
Cuộc nhân sinh thú nhất đám làng say.
Tít cung thang[4] ngày lại sang ngày,
Dẫu việc lớn tày trời coi cũng nhỏ[5].
Kìa sự nghiệp Tấn Văn[6] thuở nọ,
Có Tề Khương khuyên nhủ mới nên công.
Hán Cao[7] xưa chém rắn nức oai rồng,
Cũng nhân lúc say ngông mà phát tích.
Thế mới biết cái say là cái thích,
Dẫu hoàng, vương, đế, bá[8] cũng nên say.
Cõi trăm năm ba vạn sáu ngàn ngày[9],
Ba trăm chén mỗi ngày là ít nhất.
Úp cái lồng bàn lên quả đất[10],
Cho đàn quỷ sứ sợ ma men[11].
Cơ trời hay đảo đảo điên điên,
Có mượn chén mới nên người chí khí.
Ta cũng ham say, ham tại thế,
Há như ai sơn thuỷ cứ chơi tràn[12].
Chén son nguyền với giang san.
[1] Người đời Tấn, nổi danh về uống rượu.
[2] Người đời Đường, cũng nổi danh về uống rượu.
[3] Thơ Ngẫu hứng của Trình Hạo đời Tống: “Tuý lý kiền khôn đô ngụ vật, Nhàn trung phong nguyệt cánh thâu thuỳ” 醉裏乾坤都寓物，閒中風月更輸誰 (Khi say trời đất đều là vật nhỏ, Lúc nhàn trăng gió há thua ai).
[4] Ta thường nói “say tít cung thang”.
[5] Thơ Thu tứ của Đỗ Phủ: “Sự đại như thiên tuý diệc hưu” 事大如天醉亦休 (Việc lớn tày trời lúc say cũng thôi).
[6] Đời Tấn, công tử Trùng Nhĩ chạy nạn sang nước Tề, lấy nàng Tề Khương. Trùng Nhĩ muốn ở yên nước Tề để hưởng thú đoàn viên. Tề Khương đặt tiệc, mời Trùng Nhĩ uống say, rồi khuyên nhủ nên sang nước Tần mượn quân để khôi phục. Trùng Nhĩ nghe lời, sau khôi phục được cơ nghiệp, gọi là Tấn Văn Công.
[7] Cuối đời Tần, Lưu Bang nhân say rượu, vác gươm vào rừng, thấy con rắn trắng nằm ngang đường bèn chém chết. Đêm về nghe tiếng khóc kể lể: Con rắn trắng là con vua Bạch Đế, nay bị con vua Xích Đế giết, thế là điềm nhà Tần mất về nhà Hán. Từ đấy Lưu Bang lừng danh khắp thiên hạ.
[8] Chỉ sự nghiệp vua chúa.
[9] Thơ Tương Dương ca của Lý Bạch: “Nhân sinh tam vạn lục thiên nhật, Nhất nhật tu khuynh tam bách bôi” 人生三萬六千日，一日須傾三百杯 (Đời người sống ba vạn sáu ngàn ngày, Mỗi ngày nên uống ba trăm chén rượu).
[10] Khi ấy ông Vũ Tích Khuê làm trợ tá huyện Mỹ Lộc, rất thích uống rượu, nhiều khi say rượu bỏ cả việc quan. Có người bạn hỏi ông Khuê: “Lúc say rượu thì thân thể ông ra thế nào?” Ông Khuê đáp: “Khi tôi say thì lấy cái lồng bàn úp Quả Đất lại, lúc ấy chỉ có tôi với chén rượu”. Đương thời đều cho là khoái trá.
[11] Truyện cổ tích có một anh tham ăn tục uống, lúc chết người nhà khiêng đi chôn, thấy dưới đất có người đội ván anh ta lên, không thể nào lấp đất được. Sau người nhà hỏi, mới biết đấy là quỷ sứ nghiện rượu, sợ anh này xuống âm ty uống hết của chúng, nên chúng đội ván lên không cho chôn.
[12] Bài ký Tuý Ông đình của Âu Dương Tu: “Tuý Ông chi ý bất tại tửu, nhi tại hồ sơn thuỷ chi gian” 醉翁之意不在酒，而在乎山水之間 (Ý của Tuý Ông không phải ở rượu, mà ở trong khoảng non với nước).