20/04/2024 09:50Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Song thất lục bát; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 24/10/2005 02:43
Lấy điều ăn ở dạy con,
Dẫu mà gặp tiết nước non chuyền vần.
Ở cho có đức có nhân,
Mới mong đời trị được ăn lộc trời.
305. Thương người tất tả ngược xuôi,
Thương người lỡ bước, thương người bơ vơ.
Thương người ôm dắt trẻ thơ,
Thương người tuổi tác già nua bần hàn.
Thương người quan quả, cô đơn[1],
310. Thương người lỡ bước lầm than kêu đường.
Thấy ai đói rách thì thương,
Rách thường cho mặc, đói thường cho ăn.
Thương người như thể thương thân,
Người ta phải bước khó khăn đến nhà.
315. Đồng tiền bát gạo mang ra,
Rằng đây "cần kiệm[2]" gọi là làm duyên
May ra ở chốn bình yên,
Còn người tàn phá chẳng nên cầm lòng.
Tiếng rằng; ngày đói tháng đông[3],
320. Thương người bớt miệng bớt lòng mà cho
Miếng khi đói, gói khi no,
Của tuy tơ tóc, nghĩa so nghìn trùng.
Của là muôn sự của chung,
Sống không, thác lại tay không có gì.
325. Ở phải có nhân có nghì,
Thơm danh vả lại làm bia miệng người.
Hiền lành lấy tiếng với đời,
Lòng người yêu dấu, là trời hộ ta.
Tai ương hoạn nạn đều qua,
330. Bụi trần giũ sạch thực là từ đây.
Vàng trời tuy chẳng trao tay,
Bình an hai chữ xem tày mấy mươi.
Mai sau bạc chín tài mười,
Sống lâu ăn mãi của đời về sau.
335. Kìa người ăn ở cơ cầu,
Ở thì chẳng biết về sau phòng mình,
Thấy ai đói rách thì khinh,
Cách nào là cách ích mình thì khen.
Hứng tay dưới với tay trên,
340. Lọc lừa từng tí, bon chen từng đồng!
Ở thì phất giấy đan lồng[4],
Nói thì mở miệng như rồng như tiên[5].
Gan thì quá ngỡ sắt đèn,
Miệng thơn thớt nghĩ rơi tiền bạc ra.
345. Mặt lành khéo nói thực thà,
Tưởng như xẻ cửa xẻ nhà cho nhau.
Ở nào mùi mẽ chi đâu,
Như tuồng cuội đất giấu đầu hở đuôi.
Nói lời lại nuốt lấy lời,
350. Một lưng bát xáo mười voi chưa đầy[6].
Cho nên mới phải lúc này:
Cửa nhà tàn phá phút rày sạch trơn.
Kẻ thì mắc phải vận nàn,
Cửa nhà một khắc lại tàn như tro.
355. Kẻ thì phải lính, phải phu,
Đem mình vào chốn quân gia trận tiền.
Kẻ thì mắc phải dịch ôn[7],
Kẻ thì thủy hỏa gian nan[8] kia là!
Thấy người mà phải lo ta,
360. Sờ sờ trước mắt thực là thương thgay,
Khuyên ai chớ bắt chước rày,
Ở lòng nhân nghĩa cho đầy mới khôn.
Lời cha dạy bảo nỉ non,
Trước sau ghi chép khuyên con nghe lời.
365. Nghe thì mới phải là người,
Chẳng nghe thì cũng là đời bỏ đi.
[1] Quan: người góa vợ; quả: người góa chồng; cô: mồ côi cha mẹ; độc: già không con cái, 4 hạng đó là tứ cùng, tình cảnh đáng thương, vì không nương tựa vào đâu.
[2] Cần: siêng năng; kiệm: dè xẻn.
[3] Tháng về mùa đông, mùa rét.
[4] Ý nói cư xử thì giả dối chỉ có bề ngoài.
[5] Ý nói, nói năng thì văn hoa đẹp đẽ.
[6] Tục ngữ: “mười voi không được một bát nước xáo”.
[7] Thần làm bệnh dịch tả.
[8] Nước lụt hỏa hoạn, lụt, cháy, nói về tai biến vất vả khó khăn.