26/04/2024 23:50Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 31/12/2019 22:13
Nguyên tác
征蠻退虜北西方，
天使昭文夢已彰。
孝對母親居廟邑，
慈于貧困啓隆鄉。
功成身退遊風月，
興利勤農勸義良。
四九祠門皆敬意，
於斯第一有陵堂。
Phiên âm
Chinh man thoái lỗ bắc tây phương,
Thiên sử Chiêu Văn mộng dĩ chương.
Hiếu đối mẫu thân[1] cư Miễu ấp,
Từ vu bần khốn khải Long hương[2].
Công thành thân thoái du phong nguyệt,
Hưng lợi cần nông khuyến nghĩa lương.
Tứ cửu từ môn giai kính ý,
Ư tư đệ nhất hữu lăng đường.Dịch nghĩa
Đánh quân Man ở phía tây, dẹp bọn cướp ở mặt bắc,
Trời sai Chiêu Văn hạ giới đã nêu rõ trong giấc mộng của mẹ ông.
Hiếu tâm đối với mẫu thân ở thôn Miễu,
Lòng từ đối với cảnh nghèo thiếu trong việc khai hoang lập ấp Phúc Long.
Đến khi sự nghiệp đã thành rồi thì lui gót đi thưởng ngoạn gió trăng,
Vì người lấy điều lợi khuyên cấy cầy dạy nghĩa khí làm lành ăn ở cùng nhau.
Ba mươi sáu cửa đền thờ phụng được dựng nên đều xuất phát từ tấm lòng kính mến của nhân dân,
Nhưng chỉ ở nơi đây là có lăng miếu chính thống.Bản dịch của Dương Văn Vượng
Mặt tây phương bắc vẫy vùng
Chiêu Văn trong mộng trời từng ban ân
Miễu thôn đối với mẫu thân
Lòng từ xã Phúc bần dân trông chờ
Giặc tan bầu rượu túi thơ
Khuyên người tương trợ chăm lo cấy cày
Tôn thờ đền miếu dựng xây
Ba mươi sáu chốn, chốn này chính tông
Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật là con trai của Đệ ngũ cung phi Vũ Xuân Vượng của Trần Thái Tông. Ông sinh ngày 10 tháng 3 năm Nhâm Dần (1242) tại thôn Miễu, xã Mạt Lăng, huyện Tây Chân, phủ Thiên Trường (quê mẹ), mất ngày 15 tháng Chạp năm Giáp Dần (1314) thời vua Anh Tông, thọ 72 tuổi, mộ cũng để ở bên cạnh ngôi đền thờ hiện nay. Ông là người giỏi văn hiểu võ, trong cuộc chống Nguyên lập nhiều công lớn.
Bài thơ này do Dương Bang Bản viết trong tập thần phả Trần Nhật Duật ở thôn Miễu.
[1] Câu đối đền thôn Vọng Doanh, xã Trực Nghĩa, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định, của tam giáp tiến sĩ Ngô Thế Vinh người xã Bái Dương, huyện Nam Trực, viết năm Canh Tý (1840), khắc gỗ sơn son thiếp vàng: “Đối mẫu hiếu sự quân trung, vạn cổ anh linh hách trạc; Phúc chỉ tiền Vọng Doanh hậu, thiên thu hương hoả huân cao” (Đối mẹ hiền thờ vua trung, muôn thuở oai danh lừng lẫy; Vọng Doanh sau, Phúc Chỉ trước, ngàn thu hương khói thơm tho).
[2] Xã Phúc Long thuộc huyện Đại An, nay là thôn Phúc Chỉ, xã Yên Thắng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, nơi Trần Nhật Duật khai hoang lập ấp tu hành một thời gian. Nay tại thôn Phúc Chỉ hãy còn chùa đền thờ ông.