25/04/2024 19:37Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vodanhthi vào 26/08/2009 18:31
Nguyên tác
滿篋琳琅不解貧，
慢藏兼與富為鄰。
慇勤梁上勞君子，
寂寞燈前問主人。
賤跖得名驕盜聖，
奴星無計逐窮神。
自來鑿璧君何事，
曾否雞鳴靜問身。
Phiên âm
Mãn níp[1] lâm lang[2] bất giải bần,
Mạn tàng kiêm dữ phú vi lân.
Ân cần lương thượng lao quân tử,
Tịch mịch đăng tiền vấn chủ nhân.
Tiện Chích[3] đắc danh Kiều[4] đạo thánh,
Nô tinh[5] vô kế trục cùng thần[6].
Tự lai tạc bích[7] quân hà sự,
Tằng phủ kê minh tĩnh vấn thân.Dịch nghĩa
Có kẻ vàng ngọc đầy hòm mà vẫn nói chẳng giải quyết được nghèo,
Có người lại thích khoe khoang của chìm của nổi để làm láng giềng với lớp giàu có
Cần cù trên thửa ruộng bờ kênh, ấy là lao động của người quân tử,
Lén lút trước đèn, ấy là kẻ gian đang theo dõi chủ nhân.
Xưa Đạo Chích và Trang Kiều nổi tiếng tài thánh nghề trộm,
Ngôi sao Nô tinh chẳng còn mưu kế gì để đuổi thần bần cùng.
Từ xưa đã có chuyện trộm khoét vách, ông anh nhớ hay không?
Nếu không thì chờ đêm lặng nghe tiếng gà kêu toác thì biết!Bản dịch của Trần Bá Chí
Kẻ ngọc đầy hòm vẫn nói nghèo,
Người khoe lắm của để giàu theo.
Cần cù nương ruộng là quân tử,
Lén lút ánh đèn bọn lá lèo.
Đạo Chích được khen tài thánh trộm,
Nô tinh hết cách đuổi thần nghèo.
Chuyện xưa khoét vách anh còn nhớ?
Chẳng nhớ, chờ đêm gà rú kêu.
Bài này Lê Khắc Cẩn gửi cho Nguyễn Huyên, tức Nguyễn Trọng Hợp (1834-1902). Trọng Hợp quê làng Kim Lữ xã Đại Kim huyện Thanh Trì, nay thuộc Hà Nội. Ông đậu tiến sĩ khoa Ất sửu 1865, làm đại thần Cơ mật viện ở Huế. Sau làm Bắc kỳ Kinh lược sứ. Lại vào Huế làm Phụ chính vua Đồng Khánh, được phong tước Vịnh trung tử. Bài thơ này có lẽ Lê Khắc Cẩn tặng lúc ở Huế, hai người ở gần nhà nhau.
Bản phiên âm và chú thích của PGS.TS sử học Trần Bá Chí, bản dịch nghĩa của NXB Hải Phòng.
[1] Hòm nhỏ, hộp nhỏ để đựng đồ quý. Sương là chiếc hòm to.
[2] Là các đồ quý bằng ngọc.
[3] Đạo Chích người nước Lỗ thời Xuân Thu, gia sản chẳng có gì, chỉ còn mẹ già và một con chó. Chích ăn trộm là để nuôi mẹ. Một hôm nhà chẳng còn gì ăn, Chích định mang chó ra chợ bán để người khác nuôi. Nhưng đêm đó Chích chiêm bao thấy mình trộm vàng của vua Nghiêu, bị cấm quân đuổi bắt. Nhờ con chó cắn đuổi đoàn quân và cắn cả vua Nghiêu nữa, nên Chích thoát nạn. Chích nghĩ: vua Nghiêu là người đạo đức nhất đời, thế mà chó mình cũng dám cắn. Rõ ràng con chó này tuyệt đối trung thành với chủ, không chê chủ nghèo. Ta không nỡ đem chó bán. Thế rồi Chích trở thành tên ăn trộm bợm nổi tiếng. Có người thách Chích hạn trong ba ngày phải lấy được cái áo đang mặc trong người, thế mà Chích vẫn có mẹo lấy trộm được áo. Sách cổ tích Trung Quốc có chuyện “Chích khuyển phệ Nghiêu” nghĩa là “chó tên Chích cắn cả vua Nghiêu” để khen người có dạ trung thành.
[4] Trang Kiều người nước Sở, dòng dõi Trang vương. Y làm tướng đánh quân Tần mấy trận đều thua, bị tắc đường, quân trốn tản tác... Kiều bị giặc truy đuổi suốt rồi dần dần trở thành tên trộm giỏi mà sống.
[5] Ngôi sao trong cung Nô của số Tử vi. Tử vi chia làm 12 cung như Mệnh, Bào, Thê, Tử,...
[6] Thần gây nghèo đói.
[7] Khoét vách, đào ngạch, trổ tường… để chui vào lấy trộm.