25/04/2024 12:19Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi tôn tiền tử vào 01/07/2018 09:12
Nguyên tác
更深霜重晏裘輕，
四顧寒砧枕畔縈。
搗月高低侵角嚮，
隨風斷續半虫聲。
驚回戍婦襄城夢，
喚起征夫魏闕情。
一種幽愁消未得，
遠山何處又鐘鳴。
Phiên âm
Canh thâm sương trọng Án cừu[1] khinh,
Tứ cố hàn châm[2] chẩm bạn oanh.
Đảo nguyệt[3] cao đê xâm giác hưởng,
Tuỳ phong đoạn tục bán trùng thanh.
Kinh hồi thú phụ Tương Thành mộng[4],
Hoán khởi chinh phu nguỵ khuyết[5] tình.
Nhất chủng u sầu tiêu vị đắc,
Viễn sơn hà xứ hựu chung minh.Dịch nghĩa
Canh khuya sương nặng, áo cừu Án tử nhẹ,
Bốn bề tiếng chày đập vải vang quanh gối.
Dưới trăng tiếng nghe cao thấp át cả tiếng tù và,
Theo gió đứt nối lẫn với tiếng côn trùng.
Khua tỉnh giấc mộng Tương Thành của người vợ lính mong chồng trở về,
Gợi dậy lòng ham muốn công danh của kẻ chinh phu ở cửa cung nhà Nguỵ.
Một thứ u sầu chưa tiêu tan được,
Từ núi xa vẳng lại tiếng chuông ngân.Bản dịch của Đỗ Đình Tuân
Canh khuya áo nhẹ sương dày
Nghe quanh bên gối tiếng chày gần xa
Thấp cao át tiếng tù và
Dưới trăng đứt nối lan hoà tiếng sâu
Mộng hồn thú phụ tan mau
Gợi tình nguỵ khuyết mối sầu chinh phu
Khối buồn mãi chẳng tan cho
Núi xa đâu đó chuông chùa lại ngân
Tuyển từ Yên Đổ tiến sĩ thi tập (VHv.1864).
[1] Áo của tể tướng Án Anh đời Chiến Quốc. Vì muốn tiết kiệm nên ông mặc cái một cái áo khoác bằng da rất lâu. Về sau người ta dùng chữ “Án cừu” để chỉ sự tiết kiệm hay cảnh nghèo khó. Thơ Đỗ Mục đời Đường: “Lữ quán dạ thâm Khương bị lãnh, Mộ giang hàn giác Án cừu khinh” 旅馆夜忧姜被冷，暮江寒觉晏裘轻 (Đêm khuya lữ quán chăn Khương lạnh, Rét mướt sông chiều áo Án đơn).
[2] Chày bằng đá dùng để giặt quần áo, đập vào cho sạch.
[3] Chỉ trăng sáng. Do câu “Ngọc thố đảo dược” 玉兔搗藥, tương truyền trên mặt trăng có con thỏ trắng ngồi giã thuốc trường sinh.
[4] Thuộc tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Chu Tương Vương 周襄王 lánh nạn nội phản chạy ra đây và cho xây thành đắp luỹ, vì vậy được gọi là Tương Thành. Từ đó Tương Thành là trọng điểm giao thông và quân sự. Hạng Vũ 項 羽 sau khi chiếm được Tương Thành đã hạ lệnh chôn sống tất cả những người trong thành, kể cả thứ dân già trẻ lớn bé. Sau này Hạng Vũ còn tàn sát thêm 5 lần nữa và được lịch sử Trung Quốc cho là “Lục thứ đại đồ sát” 六次大屠殺 của Hạng Vũ. Vào cuối đời Minh, Lý Tự Thành 李自成 khởi nghĩa, công phá Tương Thành nhiều lần, giết tướng triều đình là Uông Kiều Niên 汪喬年. Người chết vô số. Ở đây, Nguyễn Khuyến muốn chỉ giấc mộng của người vợ lính có chồng đi chinh chiến phương xa, muốn được đoàn tụ cùng chồng.
[5] Cửa lớn trước cung điện nhà vua. Ở đây ám chỉ lòng ham muốn công danh.