Bài thơ này được làm khi tiễn Triệu Tử Kỳ (tức Lễ bộ lang trung Triệu Kỳ Di 趙期頤, tự Tử Kỳ 子期), sứ thần nhà Nguyên trong một lần được phái sang nhà Trần nước ta. Nam cung chỉ thượng thư tỉnh 尚書省. Thời Đường, ba cơ quan trung thư tỉnh 中書省, môn hạ tỉnh 門下省 và thượng thư tỉnh đều nằm phía nam đại nội, nhưng thượng thư tỉnh lại nằm phía nam của hai cơ quan kia nên được gọi là nam tỉnh hoặc nam cung. Từ đấy về sau nam cung dùng để chỉ thượng thư tỉnh. Nam cung xá nhân tức nam tỉnh xá nhân 南省舍人, chỉ lễ bộ lang trung 禮部郎中. Bộ lễ thuộc thượng thư tỉnh.
Bản ở đây căn cứ theo
Đạo viên học cổ lục 道園學古錄. Ngoài ra, bài thơ này cũng có chép trong
An Nam chí lược với tiêu đề
Tống nam cung xá nhân Triệu Kỳ Di 送南宮舍人趙期頤, nhưng chỉ có 12 câu đầu:
三年頒正朔，
五月向南郊。
將命方離闕，
陪臣已在郊。
衣裳鴻羽漸，
幹戚虎皮包。
瘴霧衝風散，
瀧湍急雨消。
朱鳶窺土室，
白雉下橧巢。
夜浦蛟停織，
陽關荔折苞。
Tam niên ban chính sóc,
Ngũ nguyệt hướng Nam giao.
Tướng mệnh phương ly khuyết,
Bồi thần dĩ tại giao.
Y thường hồng vũ tiệm,
Cán thích hổ bì bao.
Chướng vụ xung phong tán,
Lung thoan cấp vũ tiêu.
Châu diên khuy thổ thất,
Bạch trĩ há tăng sào.
Dạ phố giao đình chức,
Dương Quan lệ chiết bao.
Bản dịch này có 12 câu đầu giống trong
An Nam chí lược, nhưng 4 câu cuối không rõ căn cứ theo bản nào, không giống ý với 12 câu của bản trong
Đạo viên học cổ lục.
[1] Tuyên bố đổi niên hiệu của ông vua đang tại vị hay của một ông mới lên ngôi, để có tính chính thức, ban bố pháp lệnh với toàn dân cũng như với chư hầu, rồi sai sứ sang tuyên chiếu tại chư hầu để nhận phụ thuộc và triều cống, thường là vào ngày đầu năm âm lịch, nhưng ở đây là tháng 10 năm 1332. Nguyên Văn Tông 元文宗 ban bố chính sóc, niên hiệu Chí Thuận 至順, tháng 5 năm sau 1333 sai sứ sang Việt Nam.
[2] Tôi của thiên tử gọi là vương thần, tôi của chư hầu gọi là bồi thần.
[3] Sách
Thất dị ký chép: Trong bể Nam Hải, có nhà ở của giao nhân (người giống như giao long), ở dưới nước như loài cá, luôn luôn dệt cửi.
[4] Đặc sản của biển, có thể kể cả ngọc trai ở Hợp Phố.
[5] Cây ý dĩ, hạt dùng làm lương thực, cây lá để chữa bệnh phong thấp. Tương truyền Mã Viện đã từng đem mấy xe ý dĩ về sau khi đánh chiếm Giao Châu.
[6] Lối bói toán theo
Kinh dịch, ở đây lục hào là 2 quẻ, quẻ âm và quẻ dương, ý nói bói theo kiểu âm dương.