19/04/2024 16:44Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn cổ phong; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Tây Sơn
Đăng bởi 阮嘉平 vào 25/09/2021 00:07
Nguyên tác
生來英雄寄軀殼，
死去精神留磅礡。
軀殼有壞磅礡存，
仰真不愧俯不怍。
尋常棺郭也何爲，
志士不忘在溝壑。
萬里泱泱瀘珥河，
九龍矗矗岩軿岳。
長洲雖然埋此人，
羞剎未埋頑與薄。
為憑一筆吊忠魂，
天載九泉猶可作。
Phiên âm
Sinh lai anh hùng ký khu xác,
Tử khứ tinh thần lưu bàng bạc.
Khu xác hữu hoại bàng bạc tồn,
Ngưỡng chân bất quý phủ bất tạc.
Tầm thường quan quách dã hà vi,
Chí sĩ bất vong tại câu hác[1].
Vạn lý ương ương Lô Nhĩ hà[2],
Cửu long súc súc Nham Biền nhạc[3].
Trường châu tuy nhiên mai thử nhân,
Tu sát vị mai ngoan dữ bạc.
Vị bằng nhất bút điếu trung hồn,
Thiên tải cửu tuyền do khả tác.Dịch nghĩa
Sinh ra, khí phách anh hùng tự gửi mình vào thân xác
Chết đi, tinh thần còn lưu trong [vũ trụ] mênh mông
Thân xác nát tan, nhưng vũ trụ mênh mông còn đó
Trông lên thật chẳng thẹn với trời, cúi xuống không hổ với đất
Quan quách tầm thường có nghĩa lý gì?
Vì kẻ sĩ có chí khí không quên rằng có thể chết ở nơi ngòi lạch
Sông Nhị dòng Lô mênh mang muôn dặm
Ngọn Nham Biền sừng sững như chín con rồng
Tuy người ấy phải chôn trên bãi sông dài
Nhưng thẹn chết cho bọn chưa bị chôn gian ngoan bạc ác
Xin mượn ngòi bút viếng hồn người trung nghĩa
Ngàn năm nơi chín suối người vẫn có thể đứng vùng lênBản dịch của Minh Sơn Lê
Sinh ra, xác sẵn khí hùng
Chết đi, thần khí đọng vùng mênh mông
Xác tan, nhưng vũ trụ còn
Với trời chẳng thẹn, đất không hổ gì
Tầm thường quan quách nghĩa chi?
Sống đời chí sĩ chết đi không màng
Sông Lô Nhị chảy dặm ngàn
Ngọn Nham Biền đứng như mang chín rồng
Dẫu người ấy chôn bãi sông
Thẹn vì chưa kịp chôn giòng ác quân
Mượn ngòi bút tạ trung nhân
Ngàn năm chín suối vẫn vùng đứng lên
Huy quận công tức Hoàng Đình Bảo, cũng gọi Hoàng Tố Lý, người làng Phụng Công, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. Năm Nhâm Tuất, triều Cảnh Hưng (1766) đỗ tạo sĩ, được Trịnh Sâm tin dùng, cùng vào một phe với Đặng Thị Huệ lập Trịnh Cán lên ngôi chúa khi Trịnh Sâm chết. Sau đó ít lâu, kiêu binh nổi lên giết Đình Bảo, bắt giam Đặng Thị Huệ, lập Trịnh Khải (cũng gọi Trịnh Tông) lên ngôi chúa.
[1] Câu này nguyên ở trong sách Mạnh Tử, thiên Vạn chương Hạ: “Chí sĩ bất vong tại câu hác, dũng sĩ bất vong táng kỳ nguyên” (Kẻ có chí khí không quên có thể chết ở nơi ngòi lạch, kẻ sẽ hùng dũng không quên có thể chết mất đầu), để nói người có chí khí thì dù bị chém chết, không có quan quách, chôn nơi khe suối, cũng không can gì.
[2] Lô: sông Lô, cũng gọi sông Phú Lương, đoạn sông Hồng ở phía trên Hà Nội ngày nay. Nhĩ: sông Nhị, đoạn sông Hồng ở khu vực Hà Nội.
[3] Một dãy núi thuộc huyện Yên Dũng, Bắc Giang, vì dãy núi gồm 99 ngọn, nên tác giả ví như chín con rồng. Cũng là quê hương quận Huy.