23/04/2024 23:46Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Bắc Tống, Liêu
Đăng bởi Vanachi vào 13/08/2005 19:58
Nguyên tác
凌波仙子生塵襪，
水上盈盈步微月。
是誰招此斷腸魂？
種作寒花寄愁絕。
含香體素欲傾城，
山礬是弟梅是兄。
坐對真成被花惱，
出門一笑大江橫。
Phiên âm
Lăng ba tiên tử[1] sinh trần miệt,
Thuỷ thượng doanh doanh bộ vi nguyệt[2].
Thị thuỳ chiêu thử đoạn trường hồn[3],
Chủng tác hàn hoa ký sầu tuyệt?
Hàm hương thể tố dục khuynh thành,
Sơn phàn[4] thị đệ mai thị huynh.
Toạ đối chân thành bị hoa não,
Xuất môn nhất tiếu đại giang hoành[5].Dịch nghĩa
Lăng ba tiên tử (nữ thần sông Lạc) bước đi thướt tha sinh bụi trắng,
Trên mặt nước nhởn nhơ chơi với bóng trăng mờ.
Ai đã gọi hồn đau đớn của nàng về đây,
Trồng thành giống hoa lạnh mang nỗi sầu?
Ngậm hương, thân trắng có thể làm nghiêng thành,
Sơn phàn là em, mai là anh.
Ngồi trước hoa, lòng thực đã bị hoa làm rối loạn,
Bước ra khỏi cửa, bỗng cười một tiếng, đã thấy sông lớn chắn ngang trước mặt.Bản dịch của Điệp luyến hoa
Lăng ba tiên tử phất bụi hồng,
Mặt nước vui đùa với bóng trăng.
Mảnh hồn đau đớn ai vời lại,
Trồng thành hoa lạnh gửi nỗi lòng.
Thân trắng ngậm hương muốn đổ thành,
Sơn phàn là em mai là anh.
Ngồi lâu bị hoa làm rối loạn,
Ra cửa mỉm cười, sông chắn ngang.
Bài này tuyển từ Sơn Cốc tập quyển 7, bản Tứ khố toàn thư. Tác giả sau khi bị cuốn vào cuộc đấu tranh đảng cũ đảng mới từng bị biếm trích đến Kiềm Châu, Nhung Châu mấy năm. Năm đầu Kiến Trung Tĩnh Quốc (1101), với tuổi 51, tác giả vâng chiếu từ Tứ Xuyên đến Hồ Bắc, xin với tri châu Thái Bình được chờ mệnh ở Sa Thị, Kinh Châu, làm bài thơ này khi qua đông ở Sa Thị. Trong thơ dùng hình tượng lạc thần để mô tả vẻ mảnh mai thoát tục của hoa thuỷ tiên. Vương Sung Đạo là bạn của tác giả, bấy giờ làm quan ở Kinh Châu.
[1] Câu này sử dụng thơ Tào Thực trong Lạc thần phú: “Lăng ba vi bộ, la miệt sinh trần” 凌波微步，羅襪生塵 (Lăng ba bước nhẹ, áo lụa phất bụi).
[2] Trùng thù dương bộc xạ sơn đình thi của Tiết Đao Hành: “Không đình liêu bộ nguyệt, nhàn toạ độc lâm phong (Sân vắng một mình bước dưới trăng, ngồi nhàn riêng đón gió). Tác giả dùng hình tượng Lạc thần để hình dung thuỷ tiên.
[3] Hồn bị thương tổn. Câu này ý nói ai vời gọi hồn sầu của Lạc thần về, biến thành hoa thuỷ tiên trong mùa đông.
[4] Tên hoa do tác giả đặt ra. Trong Hý vịnh Cao Tiết đình biên sơn phàn hoa nhị thủ tự, ông: “Cánh đồng phía nam Giang Hồ có một loài hoa trắng nhỏ, thân cao mấy thước, nở về mùa xuân, người ở vùng quê gọi là hoa trịnh. Vương Kinh Công vẫn muốn kiếm hoa này để trồng, muốn để thờ nhưng không biết tên, ta gọi là sơn phàn, hoa rất thơm.” Câu này ý nói hoa thuỷ tiên trắng, so với sơn phàn và mai.
[5] Câu này tả nhà thơ sau khi ngắm hoa bước ra ngoài cửa, biết đâu đáp lại tiếng cười lại là dòng sông vắt ngang trước cửa. Đây là một tứ ngoặt rất đặc biệt và đột ngột, trong tình tiết này. Trong Bộ lý khánh đàm của Trần Trường Phương đời Tống giải thích: Trong bài Phược kê hành của Đỗ Phủ, câu kết cũng từ “Kê trùng đắc thất vô liễu thời” (Mất được của gà và côn trùng không khi nào dứt) bỗng chuyển sang “Chú mục hàn giang ỷ sa cát” (Dồn ánh mắt nhìn sông lạnh tựa vào lầu núi). Câu thơ của Hoàng Đình Kkiên cũng theo như thế.