10/05/2024 21:24Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 23/11/2019 23:51
Nguyên tác
大檬孰意此朝嘗，
嘉定他年載巨舤。
幸託葭莩分錫貢，
忽愁山驛遠攜將。
戎籌久已勞宸算，
土物由來出外鄉。
深愧吾生徒口腹，
國恩家況共 霑裳。
Phiên âm
Đại mông thục ý thử triều thường,
Gia Định tha niên tải cự hàng.
Hạnh thác gia phu[1] phân tích cống,
Hốt sầu sơn dịch viễn huề tương.
Nhung trù cửu dĩ[2] lao thần toán,
Thổ vật do lai xuất ngoại hương[3].
Thâm quý ngô sinh đồ khẩu phúc,
Quốc ân gia huống cộng triêm thường.Dịch nghĩa
Trái xoài tượng ai đã có ngày thử nếm
Ở Gia Định, năm kia đã chở một thuyền lớn
May mình được gửi vào như chút bèo bọt mà được phần của dâng hiến
Chạnh buồn cho người trạm núi phải từ xa đưa đến
Binh cơ lâu nay vẫn được vua trù tính
Vật thổ sản từ xưa vốn là của quê bên ngoại
Thẹn cho đời ta chỉ lo về ăn uống
Ơn nước tình nhà thêm ướt áoBản dịch của Nguyễn Phúc Ưng Trình, Nguyễn Phúc Bửu Dưỡng
Xoài tượng ai kia nếm có ngày
Năm xưa Gia Định chở ra đây
May mình bèo bọt nhờ phần cống
Thương trạm núi non đến chốn này
Chiến lược lâu nay vua định liệu
Ngoại hương từ trước vật riêng tây
Đời ta luống thẹn lo ăn uống
Ơn nước, tình nhà, lệ nhuốm đầy
Nguyên từ trước, cứ mỗi năm quan tỉnh Gia Định cho thuyền lớn chở xoài tượng ra Thuận Hoá dâng vua. Khi tác giả viết bài này năm 1859 (triều Tự Đức), quân Pháp và Tây Ban Nha vừa mới chiếm Gia Định và đốt phá thóc gạo thành trì, quan tổng trấn Vũ Duy Ninh đã tử trận.
[1] Sách dẫn đọc là “hà phù”. Tác giả là chú vua Tự Đức, ý tự coi mình là bèo bọt trong hoàng tộc.
[2] Câu này nhắc việc vua Tự Đức từ lẫu vẫn trù tính việc chống Pháp.
[3] Bà Từ Dũ sinh vua Tự Đức là người quê ở Gia Định. Thân mẫu của Tùng Thiện Vương cũng là người Nam. Nhưng có lẽ ở đây tác giả có ý chỉ quê ngoại của vua, chứ không phải của mình.